ماهیت حساب ها در حسابداری

ماهیت حساب ها در حسابداری و تراز آزمایشی

همانگونه که به خوبی میدانید معادله اصلی حسابداری شامل بخش زیر میباشد:

دارایی= بدهی+ سرمایه

خب از این معادله نتیجه میگیریم که طرف راست ترازنامه جایگاه دارایی ها و طرف چپ جایگاه بدهی ها است.

الان میخواهیم ببینیم چرا باید سند بزنیم و ثبت سند برای موسسه چه فایده ای دارد؟

چون هر رویداد مالی که در موسسه اتفاق می افتد در این معادله حسابداری تاثیر می گذارد لذا برای اینکه بتوانیم  رویداد مالی رو در این معادله اثر بدیم باید سند حسابداری صادر کنیم.

هر گونه افزایش و کاهش در طرفین این معادله در اصطلاح حسابداری با نام بدهکار و یا بستانکار انجام میشود بر اساس قواعد حسابداری بخش سمت راست معادله حسابداری دارای ماهیت بدهکار و بخش چپ دارای ماهیت بستانکار است.
افزایش در حساب هایی که ماهیت بدهکار دارند در ستون بدهکار افزایش و در حساب هایی که ماهیت بستانکاری دارند در ستون بستانکار ثبت میشود.

حساب های با ماهیت بدهکار مانند دارایی و هزینه با افزایش بدهکارتر میشوند و بر عکس حساب هایی با ماهیت بستانکار با افزایش بستانکارتر میشوند.

 حساب ها نسبت به ماهیت بدهکار یا بستانکار دارای 4 حالت کلی هستند که عبارتند از :

1 -ماهیت بدهکار : که شامل گروه دارایی های جاری و غیر جاری و ثابت، هزینه ها، بهای تمام شده میباشد.

2 -ماهیت بستانکار : که شامل گروه بدهی های جاری، بلند مدت،حقوق صاحبان سهام، درآمد

3 -ماهیت دوگانه: که این نوع حساب ها بسته به مانده آخر دوره ای که دارند میتوانند بدهکار یا بستانکار باشند.

4 -فاقد ماهیت : حساب هایی که جنبه تعهدی دارند و تغییرات آنها جزء رویداد مالی محسوب نمیشود مثل حساب های انتظامی.

در حسابداری ما برای اینکه رویدادهای مالی را ثبت کنیم نیاز به عناوینی داریم که به آنها حساب میگوییم و برای راحت تر کردن به آنها شماره ای میدهیم که کدینگ حساب نامیده میشود.

اما برای تعریف این کدینگ نیاز به مشخصاتی از وضعیت حساب ها در موسسه داریم که معمولا برای نامگذاری حساب ها از سطوح بالاتر شروع میکنیم و به سطوح پایین تر هم ختم میشود.

اما سطوح بالا و پایین یعنی چه ؟

در سطوح بالاتر اطلاعات کلی تر حساب ها هست و در سطوح پایین تر اطلاعات دقیق تر و ریزتر در بالاترین سطح کدینگ از گروه حساب ها استفاده میکنیم که شامل همون اقلام ترازنامه ای مانند دارایی های جاری و غیر جاری،
بدهی های جاری و غیر جاری، حقوق صاحبان سهام ، درآمدها، هزینه ها و قیمت تمام شده میباشد.

بعد از تعریف این گروه حساب به قسمت بعد به نام حساب های کل میرسیم. در حساب کل که بعد از حساب ترازنامه ای می آید مثلا در گروه دارایی های جاری ترازنامه میتوانیم برای سطح حساب کل موجودی نقد و بانک را در نظر بگیریم.

سطح بعدی مربوط به حساب معین میشود که یک سطح پایین تر از حساب کل قرار میگیرد و هر خصوصیتی که حساب کل داشته باشه در حساب معین مربوطه هم دیده میشود.

در مرحله پایین تر از معین که سطح حساب جزء نامیده میشود اطلاعات کامل تری از حساب ارائه میشود.

یک سطح دیگر هم داریم که زیر مجموعه هیچ کدام از این سطوح حسابی که گفتیم نیست که به آن حساب تفضیلی میگوییم.

حساب تفضیلی به تنهایی دارای مانده بدهکار و بستانکار نیست و با توجه به اینکه به کدام حساب مرتبط شده مانده اش تعیین میشود.

این حساب های تفضیلی بر اساس ارتباطی که با سرفصل های حساب ها دارند به سه گروه تقسیم بندی میشنوند:

تفضیلی یکتا:

حساب تفضیلی ای هست که فقط به یک سر فصل مرتبط باشد.

تفضیلی آزاد:

حساب تفضیلی ای هست که بیش از یک حساب ارتباط دارد.

تفضیلی شناور:

هم به طور مستقیم به هیچ حسابی مرتبط نیست و امکان ارتباطش با همه حساب ها هم وجود دارد.

اما همه ی این حساب هایی که گفتیم برای این است که رویدادهای مالی یک موسسه به درستی ثبت و ضبط شود که این ثبت ها کمک مان کند در هر لحظه بتوانیم یک دید کلی در مورد موسسه بدست بیاوریم که در چه وضعیتی از نظر مالی قرار دارد.

برای اینکار معمولا در انتهای هر ماه یک جدولی به اسم تراز آزمایشی تهیه میکنند که در سطح ریزتری وضعیت گردش و مانده حساب های اصلی موسسه را نشان میدهد.

تراز آزمایشی در دو نوع تهیه میشود:

1- دو ستونی  2- چهار ستونی

1- دو ستونی: که فقط مانده بدهکار و بستانکار را در آن تاریخ نشان میدهد.

2- چهار ستونی: که علاوه بر مانده حساب ، گردش حساب را هم در طول دوره نشان میدهد. یعنی گردش بستانکاری و گردش بدهکاری و تفاوت این دو که منجر به مانده بدهکار / بستانکار میشود.