حسابداری شرکت های غیر سهامی

در این مقاله قرار است با مفاهیم حسابداری شرکت های غیر سهامی ( تضامنی ) آشنا شویم.

تعریف شرکت تجاری :

قرار دادی است که بین دو یا چند نفر جهت انجام فعالیت تجاری و به منظـور انتفـاع و سـودآوری تنظـیم شـده و در اداره ثبـت شرکتها به ثبت رسیده و مشمول مقررات قانون تجارت میباشد.

شرکت تضامنی:

شرکتی است که تحت اسمی مخصوص برای انجام عملیات تجاری بین 2 یا چند نفر تشـکیل مـیشـود.

چنانچـه دارایـی هـای شرکت برای پرداخت تمام بدهی های شرکت برای پرداخت تمام بدهی های شرکت کافی نباشد؛ هر یک از شرکا مسئول (ضامن) کلیه دیون و بدهی های شرکت میباشد.(دارایی های مازاد بر بدهی های شرکت).

نکته:

در شرکت نسبی، مسئولیت هر یک از شرکا در برابر دیون و بدهی های شرکت به نسبت سرمایه آن شریک در آن شرکت میباشد.

در شرکت با مسئولیت محدود، مسئولیت هر یک از شرکا در برابر دیون و بدهی های شرکت محـدود بـه انـدازه سـرمایه آن شـریک در آن شرکت میباشد.

نحوه تشکیل شرکت تضامنی :

یک شرکت تضامنی به 3 روش ممکن است تشکیل شود:

1.  مشارکت دو یا چند نفر شخص حقیقی و آورده هر یک از ایشان (به صورت نقد یا غیر نقد) به عنوان سرمایه.
2.  ادغام دو یا چند مؤسسه انفرادی که تا قبل از این هر کدام به یک فعالیت اقتصـادی مشـابه مشـغول بـوده انـد. در ایـن حالـت داراییها و بدهی های مؤسسات انفرادی به قیمت مورد توافق با یکدیگر ادغام شده و شرکت تضامنی تشکیل میشود.
3.  ادغام دو یا چند شرکت تضامنی و تشکیل یک شرکت تضامنی جدید.

حسابداری شخصی شرکا در شرکت های تضامنی :

یک شریک شرکت تضامنی ممکن است 4 نوع حساب شخصی داشته باشد که بایستی هر کدام به صورت مستقل و جداگانه نگهداری شود:

1.  حساب سرمایه (ماهیت بستانکار)
2.  حساب جاری شرکا (ماهیت این حساب میتواند بستانکار یا بدهکار باشد. در صورتیکه شریک بابت معاملات اقتصادی از شرکت بستانکار باشد، مانده حساب جاری بستانکار خواهد بود و برعکس) جایگاه حسـاب جـاری در ترازنامـه در سـمت چـپ و قبـل از حساب سرمایه میباشد.
3. حساب برداشت شرکا (ماهیت بدهکار دارد و در پایان سال مالی مانده حساب برداشت هر شریک به حسـاب جـاری آن شـریک منتقل و بسته میشود.)
4.  حساب وام شرکا (وام دریافتی از شرکا و یا وام پرداختی به شرکا)

تقسیم سود و زیان در شرکت های تضامنی:

طبق قانون تجارت در صورتی که هیچ گونـه تـوافقی در مـورد تقسـیم سـود بـین شـرکا صـورت نگرفتـه باشـد و در شرکتنامه مشخص نشده باشد؛ سود و زیان به نسبت سرمایه (سهم الشرکه) بین شرکا تقسیم خواهد شد.

نکته :

هرگونه تغییر در سرمایه شرکا نیازمند تشریفات اداری و قانونی میباشد، در نتیجه تقسیم سود به حساب جاری  شرکا منظور میشود.

تقسیم سود در شرکت های تضامنی در یکی از حالات زیر ممکن است صورت گیرد:

•  تقسیم سود به نسبت سرمایه (سهم الشرکه)
•  تقسیم سود به نسبت معین و توافق شده بین شرکا
• تقسیم سود با تخصیص بهره سرمایه (سود تضمین شده سرمایه) و تقسیم مابقی به نسبت معین
•  تقسیم سود با تخصیص حقوق و حق الزحمه شرکا(شرکای شاغل در شرکت) و تقسیم مابقی سود به نسبت معین
•  تقسیم سود با تخصیص پاداش شرکا و تقسیم مابقی به نسبت معین
• تقسیم مابقی سود با در نظر گرفتن بهره برداشت شرکا و تقسیم مابقی سود به نسبت معین

نحوه ورود شریک جدید به شرکت تضامنی :

طبق قانون تجارت ورود شریک جدید به یک شرکت تضامنی در صورت توافق و رضایت کلیه شرکا صورت میگیرد.

از لحـاظ حسـابداری ورود شریک جدید به شرکت تضامنی در یکی از حالات زیر اتفاق می افتد:

•  خرید تعدادی از سهم الشرکه سرمایه یک یا چند نفر از شرکای قدیم توسط شریک جدید. (بدون افزایش سرمایه شرکت)
• سرمایه گذاری مستقیم در شرکت :

1 – بدون تجدید ارزیابی :

با در نظر گرفتن پاداش برای شرکای قدیم

با در نظر گرفتن سرقفلی برای شرکای قدیم

با در نظر گرفتن پاداش برای شرکای جدید

2 – با تجدید ارزیابی :

سرمایه گذاری مستقیم در شرکت با تجدید ارزیابی هزینه بر و زمان بر است.

نکته :

هر کسی به عنوان شریک جدید در شرکت تضامنی وارد شود، با سایر شرکا مسئول پرداخت کلیه دیـون و بـدهی هـای شرکت خواهد بود ، خواه این دیون قبل از ورود شریک جدید ایجاد شده باشد و یا پس از ورود شریک جدید ایجاد شده باشد.

تعریف سرقفلی:

سرقفلی شاخص تجارت است که شرکت را قادر میسازد که سودی بیشتر از سود متعارف سایر شرکت های مشابه و یا سودی بیشتر از سود نرمال بازده سرمایه گذاری عاید شرکت نماید.

عواملی که ممکن است به میزان سرقفلی موثر باشند:

موقعیـت جـا و مکـان

معروفیـت محصولات

اثربخشی

آگهی های تبلیغاتی

حسن شهرت مدیران

انحصاری بودن کالاها و… میباشد.

عدم ثبت حساب سرقفلی در دفاتر:

در این صورت شریک جدید سهم خود را بابت سرقفلی پرداخت میکند، که در نتیجه مبلغ پرداختی توسط شریک جدید بابت حساب سرقفلی به بدهکار حساب وجه نقد منظور میشود و حساب سرمایه شرکای قدیم به نسبت تقسیم سود و زیان بستانکار میشود.

نسبت جدید تقسیم سود و زیان پس از ورود شریک جدید:

نسبت جدید تقسیم سود و زیان پس از ورود شریک جدید نسبت مشارکت شرکای قدیم در سود و زیان نیز تغییر می کند.

ورود شریک جدید با تجدید ارزیابی داراییها و بدهی ها :

در اغلب موارد در زمان ورود شریک جدید ارزش دارایی ها و بدهی های ثبت شده در دفاتر شرکت مورد قبـول و توافـق شـرکای جدید و قدیم قرار نمیگیرد.

مثال:

شرکای قدیم ادعا کنند که ارزش واقعی و روز برخی از داراییها (مثل زمین و ساختمان) بیشتر از ارزشـی است که در دفاتر ثبت شده و یا شریک جدید ادعا نماید که ارزش دارایی های شرکت (مثل ماشین آلات و وسائط نقلیه) در اثر گذشت زمـان ارزش آن ها و مستهلک شده ها کاهش یافته است.

همچنین ممکن است در مورد بدهی های شرکت نیز عدم توافقاتی وجود داشته باشد و یا ممکن است شرکای قدیم حقی بـه نـام سـرقفلی برای شرکت قائل باشند و غیره .

در این شرایط کلیه داراییها و بدهی های شرکت با توافق شرکا و یا توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی و قیمت گذاری شده و اثرات ناشی از تجدید ارزیابی در یک حساب مستقل به نام حساب تجدید ارزیابی ثبت میشود.

توجه:

ماهیت این حساب مشابه حسـاب خلاصـه سـود و زیان است؛ بدین ترتیب که مانده بستانکار نشان دهنده سود تجدید ارزیابی و مانده بدهکار این حساب بیانگر زیان تجدید ارزیابی خواهد بود. در نهایت سود و زیان تجدید ارزیابی به نسبت تقسیم سود و زیان شرکای قدیم منتقل میشود.

خروج شریک از شرکت تضامنی :

1. واگذاری سهم الشرکه شریک خارج شونده به یک یا چند نفر از شرکای باقی مانده. (بدون کاهش سرمایه شرکت )
2.  دریافت دارایی های شرکت.(با کاهش سرمایه شرکت)

نکته:

شرکایی که یک شرکت تضامنی تشکیل میدهند، حق ندارند بدون رضایت و توافق شرکا از شرکت خـارج شـده و یـا سـرمایه خـود را بـه دیگران واگذار نمایند.

نکته:

طبق قانون تجارت در یک شرکت تضامنی هیچ یک از شرکا نمیتواند سهم خود را به دیگری واگذار کند مگر بـا رضـایت تمـام شرکا.

نکته:

اگر شریکی به هر دلیلی مایل به ادامه حضور در شرکت نباشد ممکن است در دادگاه تقاضای انحلال شـرکت کنـد.

امـا چنانچـه شـرکت و دادگاه دلایل وی را موجه نداند و سایر شرکا مایل به انحلال شرکت نباشند با تقاضای سایر شرکا ممکن است بـه جـای انحـلال شـرکت حکم به اخراج و خروج آن شریک صادر نماید.

خروج شریک با تجدید ارزیابی دارایی ها ها و بدهی:

در صورتیکه ارزش واقعی داراییها و بدهی های شرکت بین شرکا توافق حاصل نشود در اینصورت دارایی هـا و بـدهی هـای شـرکت مـورد تجدید ارزیابی قرار گرفته و اثرات ناشی از آن در یک حساب واسطه به نام حساب تجدید ارزیابی منظور مـی شـود.

همچنـین بـرای تعیـین سرمایه نهایی شریک خارج شونده در دفاتر ایجاد و کلیه متعلق به وی در آن منعکس میشود.

انحلال و تصفیه شرکتهای تضامنی:

انحلال شرکت تضامنی به معنی پایان فعالیت های آن شرکت میباشد.

طبق قانون تجارت شرکت تضامنی در موارد زیر منحل میشود:

1.  وقتی که شرکت موضوعی که برای آن تشکیل شده است(طبق شرکتنامه) انجام داده یا انجام آن غیر ممکن باشد.
2.  در صورتیکه شرکت برای مدت معینی تشکیل شده باشد(طبق شرکتنامه) و آن مدت منقضی شده باشد.
3.  درصورت ورشکستگی شرکت.
4.  درصورت توافق و رضایت کلیه شرکا.
5. درصورت رای قطعی دادگاه صالح.
6. درصورت فوت یا مهجوریت هر یک از شرکا و عدم موافقت قائم مقام وی با ادامه فعالیت شرکت.
7.  در صورت ورشکستگی هر یک از شرکا به شرط آنکه 6 ماه از تقاضای مدیر تصفیه گذشته باشد.

مراحل تصفیه شرکتهای تضامنی :

فاصله زمانی بین اعلام انحلال شرکت و توزیع وجوه نقد باقی مانده بین شرکا، دوره تصفیه نامیده میشـود.

در ایـن دوره مسـئولیت امـور شرکت و عملیات تصفیه به عهده مدیر یا مدیران تصفیه است که ممکن است از بین شرکا و یا از افراد خارج از شرکت انتخاب شود

پس از اعلام انحلال شرکت عملیات تصفیه توسط مدیر یا مدیران تصفیه به شکل زیر صورت میگیرد:

•  فروش داراییها و وصول دارایی های شرکت
•  پرداخت بدهی های شرکت
• پرداخت هزینه های مربوط به تصفیه
•  تعیین سود و زیان حاصل از تصفیه شرکت و انتقال آن به حساب سرمایه شرکا به نسبت تقسیم سود و زیان
•  توزیع وجه نقد باقی مانده بین شرکا

حسابداری تصفیه به 2 روش انجام میشود:

1.  روش آنی
2. روش تدریجی

روش آنی:

تصفیه در یک دوره زمانی کوتاه مدت صورت میگیرد به این ترتیب که فروش داراییها، وصول مطالبات و پرداخت بدهیهـا در یک دوره زمانی معین(دوره زمانی کوتاه مدت) صورت میگیرد.

حسابداری عملیات تصفیه به روش آنی به دو شیوه امکان پذیر است:

•  استفاده از حساب تصفیه
•  استفاده از حساب سود و زیان تصفیه

نکته :

ماهیت این 2 حساب مانند حساب خلاصه سود و زیان و حساب تجدید ارزیابی میباشد.

 روش تصفیه تدریجی:

عملیات اجرایی تصفیه از جمله فروش داراییها، وصول مطالبات، پرداخت بدهی ها به تدریج و طی چند مرحلـه و در مدت زمانی طولانی صورت میگیرد.

نکته:

در این روش از هیچگونه حساب واسطه استفاده نمیشود (نه از حساب تصفیه و نه از حساب سود و زیان تصفیه).

در این روش سود و زیان ناشی از فروش داراییها و یا وصول مطالبات و یا پرداخت هزینه های تصفیه مستقیماً بـه حسـاب سـرمایه شـرکا بسته میشود (به نسبت تقسیم سود و زیان).