آنچه در ادامه مقاله خواهید خواند

تعریف حسابداری:

حسابداری یک سیستم است که در آن فرآیند جمعه آوری، طبقه بندی، ثبت، خلاصه کردن اطلاعات و تهیه گزارش های مالی و صورت های حسابداری در شکل ها و مدل های خاص انجام می گیرد تا افراد ذینفع درون سازمانی مثل مدیران ویا برون سازمانی مثل بانک ها، دولت و… بتوان از این اطلاعات استفاده کنند.

حسابدری به عنوان یک نظام پردازش اطلاعات، داده های خام مالی را دریافت نموده آنها را به نظم درمی آورد. محصول نهایی نظام حسابداری گزارش ها و صورت های مالی است که مبنای تیم گیری اشخاص ذینفع (مدیران، سرمایه گذرانف دولت و…) قرار می گیرد.

تاریخچه حسابداری:

در گذشته حسابداری بصورت تجربی آموزش داده می شد. اما امروزه تحصیلات دانشگاهی نیاز یک حسابدار است. زیرا گزارش های فردی که تحصیلات ندارد، طبق استاندارد نیست و آن فرد بیشتر به عنوان دفتر دار است تا حسابدار.

برای مثال کسی که حسابدار را بصورت تخصصی فرا گرفته است، میتواند در آینده مدیر مالی یک سازمان یا یک شرکت گردد، اما یک حسابدار تجربی نمی تداند که چگونه باید داد و ستدهای ارزی را در دفاتر ثبت کند.

از سال 1345 رشته حسابداری در آموزشگاه حسابداری شرکت ملی نفت ایران و بعد از آن در دانشگاه تهران شروع به کار کرد. و در حال حاضر در بسیاری از دانشگاه های دولتی و غیر دولتی در مقاطع مختلف آموزش داده میشود.

وظایف حسابداری چیست:

• ثبت اسناد حسابداری در دفاتر و یا نرم افزار حسابداری (این روزها نرم افزار های حسابداری جای دفاتر حسابداری را گرفته اند)
ثبت اطلاعات کارکنان و محاسبه حقوق و دستمزد ماهیانه آنها و پرداخت فیش حقوق به آنها
تهیه و بررسی صورت های مالی و کسب اطمینان از درستی و انطباق آنها با قوانین و مقررات مالی و محاسبات جاری کشور
محاسبه بدهی مالیات، تهیه اظهار نامه مالیاتی و نظارت بر پرداخت صحیح و به موقع مالیات ها
ثبت درآمدها و هزینه های شرکت وکنترل حساب سود و زیان و ارائه گزارش های دوره ای در این خصوص به مدیریت
تهیه، سازماندهی و نگهداری گزارشات مالی قانون
ارزیابی عملیات مالی و پیشنهاد بهترین روش ها به مدیریت
پیشنهاد روش های کاهش هزینه، افزایش درآمد و بهبود سود.

انواع حسابدار:

حسابداری مالی یا financial Accounting هدف اصلی حسابداری مالی ثبت ردیابی و گزارش تراکنش های مالی است که یک شخص حقوقی داشته است تا در صورت های مالی ظاهر شوند.
حسابداری مدیریت یا management Accounting حسابداری مدیریت در همه دنیا استفاده میشود تا برای کسب و کار اطلاعات لازم برای تصمیم گیری را فراهم کند.
اطلاعات حسابداری مدیریت در داخل سازمان بصورت انحصاری به اشتراک گذاشته میشود که در تناقص با حسابداری مالی است که برای اطلاع رسانی عملکرد شرکت به سهامداران، سرمایه گذاران و موسسات مالی برای یک دورهزمانی مشخص طراحی شده است.
علاوه بر این، حسابداری مدیریت آینده نگر است و راه هایی را جستجو میکند تا بازده کسب و کار را افزایش دهد و در حین حال مدیریت را با بزار ها و منابع لازم تامین کند تا قوانین و ساختار های قوی تری بسازد.
حسابداری دولتی یا Accounting Governmental
بر خلاف حسابداری مالی که تحت استاندارد های حسابداری انجام میشود، حسابداری دولتی توسط استانداردهای حسابداری دولتی مدیریت میشود که اصول ردیابی و گزارش دهی را در همه سطوح دولت تعیین می کند.
حسابداری عمومی یا Public accounting
حسابداری عمومی در موسسات خدمات مالی انجام میشود که خدمات حسابداری به انواع مشتری ارائه می دهند
حسابداری بهای تمام شده یا Cost Accounting
حسابداری بهای تمام شده یک شاخه حساس است که بهای تمام شده محصولات و خدمات کسب و کار را محاسبه می کند که معمولا بصورت داخل سازمانی و کارخانه ها استفاده میشود اما میتواند در کسب و کار های خدماتی هم استفاده شود.
حسابداری حقوقی یا Forensic Accounting
حسابداری حقوقی ترکیب خاص از حسابداری، حسابرسی و تکنیک های بازرسی است که برای تحقیق و بازرسی فعالیت های مالی اشخاص حقیقی و حقوقی استفاده میشود و به صورت متداول توسط بانک ها، پلیس، وکلا و کسب و کارها استفاده میشود تا تراکنش های مالی یک پرونده قانونی را بررسی و گزارش کنند.
حسابداری مالیاتی یا Tax Accounting
بر خلاف سایر انواع حسابداری که توسط انجمن حسابداران رسمی سازماندهی میشوند، حسابداری مالیاتی زیر نظر سازمان دارایی است که برای یکنواخت سازی قوانین مالیات در همه کسب و کارها طراحی شده است که شامل سازمان های غیر انتفاعی و اشخاص حقیقی هم هستند.
حسابرسی یا Auditing
در حالی که حسابداری شامل ثبت، ردیابی و گزارش همه فعالیت های مالی برای یک کسب و کار است اما حسابرسی برای آنالیز مستقل همان فعالیت های مالی طراحی شده است تا اطمینان حاصل شود که یک کسب و کار تراکنش های خود را مطابق قوانین پذیرفته حسابداری ثبت میکند.
همه حسابرسان مالی حسابدار هستند اما همه حسابدارها، حسابرس نیستند.

حسابداری خدمات

شرکت های خدماتی ، مجموعه های هستند که آثار فعالیتی آن ها در قالب یک کالا عرضه نمی گردد. به عنوان مثال آموزشگاه های شرکت های حسابداری، بانکها، شرکت های مسافر بری، بیمارستانها و… اشخاصی حقیقی و حقوقی هستند که بدون ارائه محصولی فیزیکی به فعالیت اقتصادی می پردازند.

نحوه حسابداری شرکت های خدماتی

واحدهای خدماتی واحدهایی هستند که خدمتی را به مشتریان ارائه می‌کنند و معمولاً در قبال ارائه خدمت حق الزحمه دریافت می‌کنند. شرکت خدماتی بدون ماده اولیه و با هزینه کردن خرید و وسایل مورد نیاز خدماتی، ارائه خدمت نموده و کسب درآمد و سود می‌کنند.
فعالیت‌های حسابداری در شرکتهای خدماتی صرفاً تحصیل درآمد و یا صرف هزینه نیست، بلکه اموری مانند فعالیت در خصوص خرید دارایی، ایجاد بدهی و یا افزایش سرمایه نیز می‌باشد و نیازمند وجود یک نرم‌افزار حسابداری جامع و دقیق برای مدیریت حساب‌ها است.

روند حسابداری در شرکت های خدماتی

چرخه¬ی حسابداری به مجموعه ای از عملیات حسابداری، در طی یک دوره مالی، گفته می شود که در مراحل پیاپی و به طور منظم انجام می گیرد و در دوره های بعدی مالی نیز به همین منوال تکرار می شود، چرخه حسابداری در طول دوره مالی شامل مراحل جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل اطلاعات، ثبت معاملات در دفاتر روزنامه و انتقال اقلام به دفاتر کل حسابداری است.

در پایان هر ماه مرحله تهیه تراز آزمایشی صورت گرفته و در پایان سال مالی مراحل تهیه کاربرگ، تهیه صورت های مالی، اصلاح حساب های دفاتر کل، بستن حساب های موقت و تهیه تراز آزمایشی نهایی انجام می پذیرد.

ترازنامه

ترازنامه معمولاً در پایان یک دوره مالی تهیه می‌گردد. در ترازنامه سه قلم اطلاعاتی دارایی، بدهی و سرمایه مشخص می‌گردد.
ترازنامه لیستی از دارایی ها، بدهی ها و سرمایه شرکت در تاریخ مشخصی است که عموما این تاریخ آخر ماه یا سال مالی می باشد. به طور مثال ترازنامه همانند عکسی است که در تاریخ مشخصی از شرکت گرفته می شود. ترازنامه که به آن صورت وضعیت مالی نیز گفته می شود شامل موارد دارایی های جاری و ثابت، بدهی های جاری و غیرجاری و سرمایه صاحب یا صاحبان شرکت است.

تعریف حسابداری دولتی:

حسابداری دولتی نظامی است که اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های وزارتخانه ها و موسسات دولتی را بمنظور تصمیم گیری صحیح مالی و کنترل برنامه های مصوب بودجه سالانه و منابع مالی مورد استفاده دولت، جمع آوری، طبقه بندی، تلخیص و گزارش می نماید.

در حسابداری دولتی مراحل حسابداری برای کنترل برنامه مصوب سالانه و نیز جلوگیری از تداخل منابع مالی مورد استفاده به کار گرفته می شود. پس کنترل بودجه از اصول بنیادی حسابداری دولتی است.

دریک تعریف کلی حسابداری دولتی عبارت است از فرآیند جمع آوری؛ ثبت؛ طبقه بندی، تلخیص، تفسیر و گزارش رویداد های بودجه ای و مالی دستگاههای اجرایی دولت جهت تصمیم گیری کنترل بودجه.

استفاده کنندگان از حسابداری دولتی:

الف: استفاده کنندگان داخل سازمان مانند:‌

مسئولین برنامه ریزی :
مسئولین برنامه ریزی هر سازمان دولتی برای هر چه بهتر تنظیم کردن بودجه سالانه سازمان از اطلاعات مالی واقعی یا عملکرد بودجه استفاده می نمایند. لذا امور مالی سازمان دولتی اطلاعات واقعی در مورد اجرای بودجه سالانه را در اختیار مسئولین برنامه ریز قرار می دهد.
وزیر یا رئیس موسسه:
اطلاعات مالی وزارتخانه یا موسسه بصورت خلاصه در اختیار وزیر یا رئیس موسسه قرار می گیرد تا به نحوی از جریان امور مالی سازمان تحت مسئولیت خود مطلع شوند و به ترتیبی بر فعالیتهای مالی و کارائی مدیران اجرایی نظارت نمایند.
مدیران سطوح میانی:
این مدیران متناسب با نیاز از اطلاعات حسابداری و مالی برای برنامه ریزی واحد تحت سرپرستی خود استفاده می کنند.
بازرسان و حسابرسان داخلی:
بازرسان و حسابرسان داخلی سازمان دولتی برای ارزیابی تاثیر کنترلهای مالی و گزارش آن به مقامات مجاز وزارتخانه یا موسسه دولتی به طریقی از خدمات حسابداری استفاده می کنند.

ب: استفاده کنندگان خارج از سازمان یا وزارتخانه:

هیات دولت:
هیات دولت بمنظور نظارت و کنترل سازمانهای دولتی از اطلاعات مالی و حسابداری استفاده می کند.
مجلس نمایندگان :
نظارت پارلمانی در ایران از طریق گزارش تفریغ بودجه که توسط دیوان محاسبات کشور تهیه می شودصورت می گیرد.
گزارش تفریغ بودجه براساس صورتحساب عملکرد سالانه بودجه کل کشور تنظیم می شودو صورتحساب عملکرد سالانه بودجه از تلفیق اطلاعات مالی استخراج شده از صورتحسابهای سالانه دستگاه دولتی حاصل می گردد. بنابراین نمایندگان مجلس هر کشور از سیستم حسابداری دولتی برای نظارت بر اجرای بودجه سالانه دولت و در نهایت کنترل برنامه های مصوب دولت استفاده می نمایند.
حسابرسان مستقل
طبق اصل 55 قانون اساسی دیوان محاسبات کشور مسئول رسیدگی به حسابهای وزارتخانه ها و موسسات و شرکتهای دولتی است. و نتیجه این حسابرسیها در گزارش تفریغ بودجه منعکس و به اطلاع نمایندگان مجلس می رسد. بنابراین حسابرسان دیوان محاسبات کشور به عنوان حسابرس مستقل نیز از حسابداری دولتی در جهت پیشبرد اهداف خود که همان حراست از بیت المال است استفاده می نمایند.
مردم:
عموم مردم نیز از طریق دسترسی به گزارش تفریغ بودجه که حاصل حسابرسیهای انجام شده دیوان محاسبات کشور، از چگونگی اجرای بودجه سالانه دولت مطلع می شوند پس عموم مردم نیز از اطلاعات مالی و حسابداری استفاده می کنند.

کاربرد حسابداری دولتی:

اطلاعات مفید و قابل اعتمادی را برای تعیین و پیش بینی ورود، خروج و مانده منابع مالی دولت تهیه و در دسترس مسئولین دستگاههای دولتی یا مسئولین ارشد مالی دولت قرار می دهد.
اطلاعات مالی معتبری برای تعیین و پیش بینی وضعیت مالی دولت و واحدهای تابعه آن تهیه و در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می دهد.
اطلاعات لازم و مفیدی را برای برنامه ریزی، بودجه بندی، جمع آوری و پس از قابل استفاده نمودن آن در اختیار مسئولین رده های مختلف مدیریت دولتی قرار می دهند تا آثار تحصیل و مصرف منابع مالی را در تحقق اهداف عملیاتی دولت بررسی و مورد ارزیابی قرار دهند.
سیستم حسابداری دولتی ابزار قابل ملاحظه ای برای ارزیابی کارائی مدیران اجرایی به حساب می آید. سیستم حسابداری دولتی از سیستم بودجه بندی پیروی می نماید و اطلاعات مالی را با اطلاعات مالی قابل پیش بینی شده در بودجه مقایسه و به افشای انحرافات مطلوب و یا نامطلوب بودجه می پردازد.

به عنوان مثال:

در سیستم بودجه بندی عملیاتی که یک سیستم بودجه بندی پیشرفته است، بهای تمام شده یک فعالیت یا پروژه با قیمت ها ی استاندارد پیش بینی و در بودجه سالانه منظور می شود. سیستم حسابداری دولتی به پیروی از سیستم بودجه بندی عملیاتی، اطلاعات مالی واقعی مربوط به بهای تمام شده فعالیت یا پروژه را جمع آوری نموده و پس از طی مراحلی با بهای تمام شده استاندارد مقایسه و انحرافات مطلوب یا نامطلوب را نشان می دهد.

لازم به توضیح است که انحرافات مطلوب در مورد بهای تمام شده طرح یا پروژه و یا فعالیت به پائین بودن بهای تمام شده واقعی در مقایسه با بهای تمام شده پیش بینی شده می گویند، به شرط آنکه در کیفیت طرح، پروژه یا فعالیت تغییری حاصل نشود. در این صورت می توان کاهش بهای تمام شده واقعی را به شرط ثابت بودن قیمت کالاها و خدمات مورد نیاز، نتیجه مدیریت صحیح بر اجرای پروژه ها، طرحها و فعالیتها دانست.

5. یکی دیگر از موارد استفاده حسابداری دولتی، ایجاد ارتباط صحیح بین واحدهای اجرائی دولت می باشد. از طریق سیستم جسابداری دولتی اطلاعات مالی مورد نیاز واحدهای اجرایی دولت تامین می گرددو این اطلاعات بر حسب نیاز بین واحدهای اجرایی دولت مبادله می شود.