آنچه در ادامه مقاله خواهید خواند

تعریف حسابداری:

حسابداری یک سیستم است که در آن فرآیند جمعه آوری، طبقه بندی، ثبت، خلاصه کردن اطلاعات و تهیه گزارش های مالی و صورت های حسابداری در شکل ها و مدل های خاص انجام می گیرد تا افراد ذینفع درون سازمانی مثل مدیران ویا برون سازمانی مثل بانک ها، دولت و… بتوان از این اطلاعات استفاده کنند.

حسابدری به عنوان یک نظام پردازش اطلاعات، داده های خام مالی را دریافت نموده آنها را به نظم درمی آورد. محصول نهایی نظام حسابداری گزارش ها و صورت های مالی است که مبنای تیم گیری اشخاص ذینفع (مدیران، سرمایه گذرانف دولت و…) قرار می گیرد.

تاریخچه حسابداری:

در گذشته حسابداری بصورت تجربی آموزش داده می شد. اما امروزه تحصیلات دانشگاهی نیاز یک حسابدار است. زیرا گزارش های فردی که تحصیلات ندارد، طبق استاندارد نیست و آن فرد بیشتر به عنوان دفتر دار است تا حسابدار.

برای مثال کسی که حسابدار را بصورت تخصصی فرا گرفته است، میتواند در آینده مدیر مالی یک سازمان یا یک شرکت گردد، اما یک حسابدار تجربی نمی تداند که چگونه باید داد و ستدهای ارزی را در دفاتر ثبت کند.

از سال 1345 رشته حسابداری در آموزشگاه حسابداری شرکت ملی نفت ایران و بعد از آن در دانشگاه تهران شروع به کار کرد. و در حال حاضر در بسیاری از دانشگاه های دولتی و غیر دولتی در مقاطع مختلف آموزش داده میشود.

وظایف حسابداری چیست:

• ثبت اسناد حسابداری در دفاتر و یا نرم افزار حسابداری (این روزها نرم افزار های حسابداری جای دفاتر حسابداری را گرفته اند)
ثبت اطلاعات کارکنان و محاسبه حقوق و دستمزد ماهیانه آنها و پرداخت فیش حقوق به آنها
تهیه و بررسی صورت های مالی و کسب اطمینان از درستی و انطباق آنها با قوانین و مقررات مالی و محاسبات جاری کشور
محاسبه بدهی مالیات، تهیه اظهار نامه مالیاتی و نظارت بر پرداخت صحیح و به موقع مالیات ها
ثبت درآمدها و هزینه های شرکت وکنترل حساب سود و زیان و ارائه گزارش های دوره ای در این خصوص به مدیریت
تهیه، سازماندهی و نگهداری گزارشات مالی قانون
ارزیابی عملیات مالی و پیشنهاد بهترین روش ها به مدیریت
پیشنهاد روش های کاهش هزینه، افزایش درآمد و بهبود سود.

انواع حسابدار:

حسابداری مالی یا financial Accounting هدف اصلی حسابداری مالی ثبت ردیابی و گزارش تراکنش های مالی است که یک شخص حقوقی داشته است تا در صورت های مالی ظاهر شوند.
حسابداری مدیریت یا management Accounting حسابداری مدیریت در همه دنیا استفاده میشود تا برای کسب و کار اطلاعات لازم برای تصمیم گیری را فراهم کند.
اطلاعات حسابداری مدیریت در داخل سازمان بصورت انحصاری به اشتراک گذاشته میشود که در تناقص با حسابداری مالی است که برای اطلاع رسانی عملکرد شرکت به سهامداران، سرمایه گذاران و موسسات مالی برای یک دورهزمانی مشخص طراحی شده است.
علاوه بر این، حسابداری مدیریت آینده نگر است و راه هایی را جستجو میکند تا بازده کسب و کار را افزایش دهد و در حین حال مدیریت را با بزار ها و منابع لازم تامین کند تا قوانین و ساختار های قوی تری بسازد.
حسابداری دولتی یا Accounting Governmental
بر خلاف حسابداری مالی که تحت استاندارد های حسابداری انجام میشود، حسابداری دولتی توسط استانداردهای حسابداری دولتی مدیریت میشود که اصول ردیابی و گزارش دهی را در همه سطوح دولت تعیین می کند.
حسابداری عمومی یا Public accounting
حسابداری عمومی در موسسات خدمات مالی انجام میشود که خدمات حسابداری به انواع مشتری ارائه می دهند
حسابداری بهای تمام شده یا Cost Accounting
حسابداری بهای تمام شده یک شاخه حساس است که بهای تمام شده محصولات و خدمات کسب و کار را محاسبه می کند که معمولا بصورت داخل سازمانی و کارخانه ها استفاده میشود اما میتواند در کسب و کار های خدماتی هم استفاده شود.
حسابداری حقوقی یا Forensic Accounting
حسابداری حقوقی ترکیب خاص از حسابداری، حسابرسی و تکنیک های بازرسی است که برای تحقیق و بازرسی فعالیت های مالی اشخاص حقیقی و حقوقی استفاده میشود و به صورت متداول توسط بانک ها، پلیس، وکلا و کسب و کارها استفاده میشود تا تراکنش های مالی یک پرونده قانونی را بررسی و گزارش کنند.
حسابداری مالیاتی یا Tax Accounting
بر خلاف سایر انواع حسابداری که توسط انجمن حسابداران رسمی سازماندهی میشوند، حسابداری مالیاتی زیر نظر سازمان دارایی است که برای یکنواخت سازی قوانین مالیات در همه کسب و کارها طراحی شده است که شامل سازمان های غیر انتفاعی و اشخاص حقیقی هم هستند.
حسابرسی یا Auditing
در حالی که حسابداری شامل ثبت، ردیابی و گزارش همه فعالیت های مالی برای یک کسب و کار است اما حسابرسی برای آنالیز مستقل همان فعالیت های مالی طراحی شده است تا اطمینان حاصل شود که یک کسب و کار تراکنش های خود را مطابق قوانین پذیرفته حسابداری ثبت میکند.
همه حسابرسان مالی حسابدار هستند اما همه حسابدارها، حسابرس نیستند.

حسابداری خدمات

شرکت های خدماتی ، مجموعه های هستند که آثار فعالیتی آن ها در قالب یک کالا عرضه نمی گردد. به عنوان مثال آموزشگاه های شرکت های حسابداری، بانکها، شرکت های مسافر بری، بیمارستانها و… اشخاصی حقیقی و حقوقی هستند که بدون ارائه محصولی فیزیکی به فعالیت اقتصادی می پردازند.

نحوه حسابداری شرکت های خدماتی

واحدهای خدماتی واحدهایی هستند که خدمتی را به مشتریان ارائه می‌کنند و معمولاً در قبال ارائه خدمت حق الزحمه دریافت می‌کنند. شرکت خدماتی بدون ماده اولیه و با هزینه کردن خرید و وسایل مورد نیاز خدماتی، ارائه خدمت نموده و کسب درآمد و سود می‌کنند.
فعالیت‌های حسابداری در شرکتهای خدماتی صرفاً تحصیل درآمد و یا صرف هزینه نیست، بلکه اموری مانند فعالیت در خصوص خرید دارایی، ایجاد بدهی و یا افزایش سرمایه نیز می‌باشد و نیازمند وجود یک نرم‌افزار حسابداری جامع و دقیق برای مدیریت حساب‌ها است.

روند حسابداری در شرکت های خدماتی

چرخه¬ی حسابداری به مجموعه ای از عملیات حسابداری، در طی یک دوره مالی، گفته می شود که در مراحل پیاپی و به طور منظم انجام می گیرد و در دوره های بعدی مالی نیز به همین منوال تکرار می شود، چرخه حسابداری در طول دوره مالی شامل مراحل جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل اطلاعات، ثبت معاملات در دفاتر روزنامه و انتقال اقلام به دفاتر کل حسابداری است.

در پایان هر ماه مرحله تهیه تراز آزمایشی صورت گرفته و در پایان سال مالی مراحل تهیه کاربرگ، تهیه صورت های مالی، اصلاح حساب های دفاتر کل، بستن حساب های موقت و تهیه تراز آزمایشی نهایی انجام می پذیرد.

ترازنامه

ترازنامه معمولاً در پایان یک دوره مالی تهیه می‌گردد. در ترازنامه سه قلم اطلاعاتی دارایی، بدهی و سرمایه مشخص می‌گردد.
ترازنامه لیستی از دارایی ها، بدهی ها و سرمایه شرکت در تاریخ مشخصی است که عموما این تاریخ آخر ماه یا سال مالی می باشد. به طور مثال ترازنامه همانند عکسی است که در تاریخ مشخصی از شرکت گرفته می شود. ترازنامه که به آن صورت وضعیت مالی نیز گفته می شود شامل موارد دارایی های جاری و ثابت، بدهی های جاری و غیرجاری و سرمایه صاحب یا صاحبان شرکت است.

تعریف حسابداری دولتی:

حسابداری دولتی نظامی است که اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های وزارتخانه ها و موسسات دولتی را بمنظور تصمیم گیری صحیح مالي و كنترل برنامه هاي مصوب بودجه سالانه و منابع مالي مورد استفاده دولت، جمع آوري، طبقه بندي، تلخيص و گزارش مي نمايد.

در حسابداري دولتي مراحل حسابداري براي كنترل برنامه مصوب سالانه و نيز جلوگيري از تداخل منابع مالي مورد استفاده به كار گرفته مي شود. پس كنترل بودجه از اصول بنيادي حسابداري دولتي است.

دریک تعریف کلی حسابداری دولتی عبارت است از فرآیند جمع آوری؛ ثبت؛ طبقه بندی، تلخیص، تفسیر و گزارش رویداد های بودجه ای و مالی دستگاههای اجرایی دولت جهت تصمیم گیری کنترل بودجه.

استفاده کنندگان از حسابداری دولتی:

الف: استفاده كنندگان داخل سازمان مانند:‌

مسئولین برنامه ريزي :
مسئولين برنامه ريزي هر سازمان دولتي براي هر چه بهتر تنظيم كردن بودجه سالانه سازمان از اطلاعات مالي واقعي يا عملكرد بودجه استفاده مي نمايند. لذا امور مالي سازمان دولتي اطلاعات واقعي در مورد اجراي بودجه سالانه را در اختيار مسئولين برنامه ريز قرار مي دهد.
وزير يا رئيس موسسه:
اطلاعات مالي وزارتخانه يا موسسه بصورت خلاصه در اختيار وزير يا رئيس موسسه قرار مي گيرد تا به نحوي از جريان امور مالي سازمان تحت مسئوليت خود مطلع شوند و به ترتيبي بر فعاليتهاي مالي و كارائي مديران اجرايي نظارت نمايند.
مديران سطوح مياني:
اين مديران متناسب با نياز از اطلاعات حسابداري و مالي براي برنامه ريزي واحد تحت سرپرستي خود استفاده مي كنند.
بازرسان و حسابرسان داخلي:
بازرسان و حسابرسان داخلی سازمان دولتی برای ارزيابی تاثير كنترلهاي مالی و گزارش آن به مقامات مجاز وزارتخانه یا موسسه دولتی به طريقی از خدمات حسابداری استفاده می كنند.

ب: استفاده كنندگان خارج از سازمان يا وزارتخانه:

هيات دولت:
هيات دولت بمنظور نظارت و كنترل سازمانهاي دولتي از اطلاعات مالي و حسابداري استفاده مي كند.
مجلس نمايندگان :
نظارت پارلماني در ايران از طريق گزارش تفريغ بودجه كه توسط ديوان محاسبات كشور تهيه مي شودصورت مي گيرد.
گزارش تفريغ بودجه براساس صورتحساب عملكرد سالانه بودجه كل كشور تنظيم مي شودو صورتحساب عملكرد سالانه بودجه از تلفيق اطلاعات مالي استخراج شده از صورتحسابهاي سالانه دستگاه دولتي حاصل مي گردد. بنابراين نمايندگان مجلس هر كشور از سيستم حسابداري دولتي براي نظارت بر اجراي بودجه سالانه دولت و در نهايت كنترل برنامه هاي مصوب دولت استفاده مي نمايند.
حسابرسان مستقل
طبق اصل 55 قانون اساسي ديوان محاسبات كشور مسئول رسيدگي به حسابهاي وزارتخانه ها و موسسات و شركتهاي دولتي است. و نتيجه اين حسابرسيها در گزارش تفريغ بودجه منعكس و به اطلاع نمايندگان مجلس مي رسد. بنابراين حسابرسان ديوان محاسبات كشور به عنوان حسابرس مستقل نيز از حسابداري دولتي در جهت پيشبرد اهداف خود كه همان حراست از بيت المال است استفاده مي نمايند.
مردم:
عموم مردم نيز از طريق دسترسي به گزارش تفريغ بودجه كه حاصل حسابرسيهاي انجام شده ديوان محاسبات كشور، از چگونگي اجراي بودجه سالانه دولت مطلع مي شوند پس عموم مردم نيز از اطلاعات مالي و حسابداري استفاده مي كنند.

کاربرد حسابداری دولتی:

اطلاعات مفيد و قابل اعتمادي را براي تعيين و پيش بيني ورود، خروج و مانده منابع مالي دولت تهيه و در دسترس مسئولين دستگاههاي دولتي يا مسئولين ارشد مالي دولت قرار مي دهد.
اطلاعات مالي معتبري براي تعيين و پيش بيني وضعيت مالي دولت و واحدهاي تابعه آن تهيه و در اختيار تصميم گيرندگان قرار مي دهد.
اطلاعات لازم و مفيدي را براي برنامه ريزي، بودجه بندي، جمع آوري و پس از قابل استفاده نمودن آن در اختيار مسئولين رده هاي مختلف مديريت دولتي قرار مي دهند تا آثار تحصيل و مصرف منابع مالي را در تحقق اهداف عملياتي دولت بررسي و مورد ارزيابي قرار دهند.
سيستم حسابداري دولتي ابزار قابل ملاحظه اي براي ارزيابي كارائي مديران اجرايي به حساب مي آيد. سيستم حسابداري دولتي از سيستم بودجه بندي پيروي مي نمايد و اطلاعات مالي را با اطلاعات مالي قابل پيش بيني شده در بودجه مقايسه و به افشاي انحرافات مطلوب و يا نامطلوب بودجه مي پردازد.

به عنوان مثال:

در سيستم بودجه بندي عملياتي كه يك سيستم بودجه بندي پيشرفته است، بهاي تمام شده يك فعاليت يا پروژه با قيمت ها ي استاندارد پيش بيني و در بودجه سالانه منظور مي شود. سيستم حسابداري دولتي به پيروي از سيستم بودجه بندي عملياتي، اطلاعات مالي واقعي مربوط به بهاي تمام شده فعاليت يا پروژه را جمع آوري نموده و پس از طي مراحلي با بهاي تمام شده استاندارد مقايسه و انحرافات مطلوب يا نامطلوب را نشان مي دهد.

لازم به توضيح است كه انحرافات مطلوب در مورد بهاي تمام شده طرح يا پروژه و يا فعاليت به پائين بودن بهاي تمام شده واقعي در مقايسه با بهاي تمام شده پيش بيني شده مي گويند، به شرط آنكه در كيفيت طرح، پروژه يا فعاليت تغييري حاصل نشود. در اين صورت مي توان كاهش بهاي تمام شده واقعي را به شرط ثابت بودن قيمت كالاها و خدمات مورد نياز، نتيجه مديريت صحيح بر اجراي پروژه ها، طرحها و فعاليتها دانست.

5. يكي ديگر از موارد استفاده حسابداري دولتي، ايجاد ارتباط صحيح بين واحدهاي اجرائي دولت مي باشد. از طريق سيستم جسابداري دولتي اطلاعات مالي مورد نياز واحدهاي اجرايي دولت تامين مي گرددو اين اطلاعات بر حسب نياز بين واحدهاي اجرايي دولت مبادله مي شود.