آشنایی با مفاهیم حسابداری بهای تمام شده

حسابداری بهای تمام شده :

منابع مصرف شده برای رسیدن به یک هدف خاص یا به عبارت دیگر مبلغی است که صرف تحصیل کالا و خدمات میشود بنابر این در واحدهای تولیدی، بهای تمام شده ی محصول، کلیه ی منابعی است که صرف ساخت محصول می شود.

حسابداری مالی :

بیشتر بر گزارشگری مالی بخش های بیرونی سازمان تاکید دارد و رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری الزامی است.

زنجیره ی ارزش در یک واحد تولیدی:

• تحقیق و توسعه :

خلق و ابداع ایده های مربوط به محصولات ، خدمات و فرایند های جدید میباشد.

• تولید:

فرآیند تحصیل ، هماهنگی ، تغییر شکل و مونتاژ منابع برای تولید محصولات و یا ارائه خدمات میباشد.

• توزیع:

فرآیند تحویل محصولات و یا ارائه خدمات به مشتری است.

• خدمات پس از فروش:

به فعالیت های پشتیبانی محصولات فروش رفته به مشتریان خدمات پس از فروش اطلاق میگردد.

متداول ترین طبقه بندی عناصر بهای تمام شده ی تولید شامل:

1. بهای مواد مستقیم
2. دستمزد مستقیم
3.  سربار میباشد.

1 – بهای مواد مستقیم:

بهای تمام شده ی مواد اولیه ی مصرف شده و قابل ردیابی در تولید محصول است. مثل چوب مصرفی در تولید صندلی یا ورق آهن در تولید خودرو.

نکته:

مواد اولیه که بخش قابل توجهی از محصولات را تشکیل نمیدهد یا ردیابی آن غیر ممکن و مشکل است، مواد غیرمستقیم هستند مثل میخ و چسب مصرفی در تولید صندلی.

2 – بهای دستمزد مستقیم:

بهای دستمزد کارکنانی که در واحدهای تولیدی مستقیما در تبدیل مواد مستقیم به محصول تولیدی نقش دارند مثل کارگران بخش برش در یک کارگاه صندلی سازی.

نکته:

بهای دستمزد کارگرانی که مستقیما در تبدیل مواد به محصول نقش ندارند جزء دستمزد غیر مستقیم است مثل دستمزد سرپرست کارخانه، نگهبانان، انبار دار و حسابدار صنعتی.

3 – سربار کارخانه:

کلیه ی بهای تولیدی به جزء بهای مواد مستقیم و دستمزد مستقیم جزء سربار محسوب میشوند مثل دستمزد غیر مستقیم، مواد غیرمستقیم، بهای تعمیر دستگاه تولید، عوارض کارخانه، آب و برق کارگاه، بهای استهلاک ماشین آلات و غیره.

بطور کلی میتوان گفت سربار کارخانه، کلیه مخارج صرف شده جهت تولیدات است که به طور مجزا و به سهولت قابل ردیابی به محصولات ساخته شده نیستند.

نکته:

به حاصل جمع بهای مواد مستقیم و دستمزد مستقیم ، بهای اولیه میگویند.

همچنین به حاصل جمع بهای دستمزد مستقیم و سربار، بهای تبدیل گفته میشود.

نکته:

هزینه های اداری و فروش چون در قسمت تولیدی نیستند جزء سربار نیستند و جزء هزینه های عملیاتی از سود ناخالص کسر میشوند.

نکته:

بهای تمام شده محصول در زمان وقوع به یک حساب دارایی ( موجودی کالا ) ثبت شده و مطابق با اصل تطابق تا زمانی که به فروش نرفته به عنوان هزینه های بهای تمام شده کالای فروش رفته شناسایی نمیشود.

نکته:

هزینه های دوره شامل کلیه هزینه هایی که در صورت سود و زیان در بخش هزینه های عملیاتی گزارش میشود ، به جز بهای تمام شده کالای فروش رفته که مستقیما از فروش خالص کسر می گردد.

حسابداری بهای تمام شده محصول و هزینه های دوره :

در صورت حساب سود و زیان، بهای تمام شده کالای فروش رفته از میزان درآمد فروش کسر میگردد تا سود ناخالص محاسبه شود سپس هزینه های عملیاتی از این سود ناخالص کسر میگردد تا سود خالص(سود ویژه) بدست آید.

همان طور که قبلا خواندید بهای تمام شده در شرکت های بازرگانی همان بهای خرید خالص بود اما در شرکت های تولیدی چون کالا در خود شرکت تولید میشود بهای تمام شده برابر با جمع عناصر تولید(مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت) میشود.

باید دقت شود که هزینه های توزیع و فروش و هزینه های اداری و تشکیلاتی جزء عناصر تولید نیستند بنابراین جزء بهای تمام شده محسوب نمیشوند و به عنوان هزینه های عملیاتی از سود ناخالص کسر میگردند.

انواع هزینه های دوره:

1. هزینه های توزیع و فروش
2. هزینه های اداری و تشکیلاتی

نکته:

هزینه های دوره دارای منافع آتی نبوده به همین خاطر در هر دو که انجام میشود از درآمد همان دوره کسر میگردد و

نکته:

هزینه های دوره جز بهای تمام شده محصول نبوده و در حساب سود و زیان تحت عنوان هزینه های عملیاتی گزارش میشود.

انواع موجودی ها در واحدهای تولیدی:

در شرکت های بازرگانی چون کالا خریداری میشود و بدون تغییر به فروش میرسد فقط یک نوع موجودی با عنوان موجودی کالا داریم اما در شرکت های تولیدی چون تولید کالا در شرکت انجام می شود سه نوع موجودی داریم:

1. موجودی مواد
2. موجودی کالای در جریان ساخت
3. موجودی کالای ساخته شده

1 – موجودی مواد:

مواد مستقیم و غیر مستقیمی که خریداری شدهاند و هنوز وارد مرحله تولید نشده اند.

2 – موجودی کالای در جریان ساخت:

کالایی که بخشی از فرایند تولید آن انجام شده اما هنوز تکمیل نشده است این موجودی شامل مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار ساخت است.

3 – موجودی کالای ساخته شده:

کالایی که فرایند تولید آن تکمیل شده است ولی هنوز به فروش نرفته است این موجودی نیز شامل مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت است.

نکته:

مانده خلاصه حساب تولید با مبلغ صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده برابر است.

نکته:

حساب های سود و زیانی با خلاصه حساب سود و زیان اصلاح و بسته میشود.

نکته:

حساب های تولیدی و سود زیانی حساب های موقتی میباشند اما حساب های ترازنامه ای حساب های دائمی میباشند و با تراز افتتاحیه بسته میشود و مانده آن ها به سال بعد منتقل میگردد.

ثبت های مربوط به بهای تمام شده در سیستم ادواری :

1 – خرید مواد:

مبلغ بهای مواد مستقیم به حساب خرید بدهکار میشود و مبلغ بهای مواد غیر مستقیم به حساب ملزومات تولیدی بدهکار میشود در پایان سال به میزانی که ملزومات تولیدی مصرف شده اند حساب ملزومات تولیدی بستانکار و حساب بهای سربار بدهکار می شود.

2 – هزینه دستمزد:

به میزان دستمزد مستقیم به حساب بهای دستمزد مستقیم بدهکار و به میزان دستمزد غیر مستقیم به حساب بهای سربار بدهکار میشود.

3 – بهای سربار:

مبلغ هزینه هایی مانند دستمزد غیر مستقیم، ملزومات تولیدی مصرف شده، هزینه آب و برق و تلفن تولید، هزینه استهلاک و تعمیرات تولیدی و غیره به بدهکار این حساب منظور میگردد.

صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده :

جریان فعالیت های ساخت یک واحد تولیدی در گزارشی به نام صورت بهای تمام شده ی کالای ساخته شده منعکس میگردد.

این گزارش خلاصه ای از عوامل و عناصر تشکیل دهنده ی بهای تمام شده محصولات تولیدی است و شامل سه قسمت عمده مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت است.

بستن حساب های موقت دریک شرکت تولیدی :

حساب ها در یک شرکت تولیدی به سه دسته تقسیم میشوند:

1 – حساب های تولیدی:

شامل کلیه حساب هایی که در محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته استفاده میشوند مانند موجودی مواد، خرید، حساب های مرتبط با خرید، موجودی کالای در جریان ساخت، هزینه حمل و بهای دستمزد مستقیم و بهای سربار.

اصلاح و بستن این حساب ها توسط حسابی با عنوان خلاصه حساب تولید انجام میشود.

2 – حساب های سود و زیانی:

حساب هایی که در صورت سود و زیان گزارش میشوند و جزء حساب های تولیدی نیستند مثل حساب موجودی کالای ساخته شده، فروش، حساب های مرتبط با فروش و هزینه های عملیاتی.

3 – حساب های ترازنامه ای:

حساب های دائمی که با حساب تراز اختتامی بسته میشوند و در سال بعد افتتاح میشوند.

بنابراین برای اصلاح موجودی مواد و کالای در جریان ساخت اول و پایان دوره از خلاصه حساب تولیدی استفاده میکنیم و سپس حساب مرتبط با خرید و هزینه حمل کالا با همین حساب بسته میشود و در نهایت مانده حساب خلاصه حساب تولید با حساب خلاصه سود و زیان بسته میشود.

سپس برای اصلاح موجودی کالای ساخته شده از حساب خلاصه حساب سود و زیان استفاده میکنیم و بعد حساب هزینه های عملیاتی و حساب های مرتبط با فروش با حساب خلاصه حساب سود و زیان بسته میشود .

و در نهایت مانده حساب خلاصه حساب سود و زیان با حساب سود انباشته ( در شرکت های سهامی) یا حساب سرمایه( در شرکت های تک مالکی) بسته میشود .

اگر حساب ها به طور صحیح بسته شوند مانده خلاصه حساب سود و زیان که به حساب سود انباشته منتقل می شود همان سود خالص شرکت میباشد.