مالیات بر ارزش افزوده چیست + نحوه محاسبه آن

در اقتصاد مالیات ارزش افزوده یکی از مهم‌ترین مالیات‌های دولتی است که بر اساس ارزش افزوده‌ی محصولات و خدمات در هر مرحله‌ی تولید و عرضه، به دولت پرداخت می‌شود. با در نظر گرفتن اینکه مالیات بر ارزش افزوده در تأمین بودجه‌ی کشور و توسعه‌ی صنعت و بازرگانی نقش مهمی دارد، شناخت دقیق از این مالیات برای افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند یا به عنوان مشتریان نهایی، مصرف کنندگان محصولات و خدمات به شمار می آیند مهم خواهد بود. در این مقاله در رابطه با اینکه مالیات بر ارزش افزوده چیست و نحوه‌ی محاسبه آن صحبت می کنیم تا بتوانید علم و آگاهی خود در رابطه با این موضوع را افزایش دهید.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

در پاسخ به اینکه مالیات ارزش افزوده چیست باید گفت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) یکی از اصلی‌ترین مالیات‌هایی است که در بسیاری از کشورها برای تأمین بودجه دولت و بهبود اقتصاد کشور به کار می‌رود. این مالیات به عنوان یک مالیات غیر مستقیم، بر اساس ارزش افزوده در هر مرحله از زنجیره تولید، فروش و توزیع کالا و خدمات، از مشتریان و تولیدکنندگان دریافت می‌شود.

براساس رویکرد مالیات ارزش افزوده، می‌توان آن را به سه دسته زیر تقسیم کرد:

1. مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی: در این رویکرد، مالیات بر ارزش افزوده تنها بر ارزش افزوده تولید کالاها و خدمات اثر می‌گذارد. این نوع مالیات بر اساس ارزش افزوده در هر مرحله از تولید و فروش کالاها و خدمات، از تولیدکنندگان و فروشندگان دریافت می‌شود.
2. مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی: در این رویکرد، مالیات بر ارزش افزوده بر اساس درآمد افراد محاسبه می‌شود.
3. مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرف: مالیات بر ارزش افزوده (VAT) از نوع مصرف، یکی از روش‌های محاسبه مالیات بر ارزش افزوده است که بر اساس میزان مصرف یک کالا یا خدمت اعمال می کنند.

نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در ایران بر اساس سیستم مالیاتی دولت و نحوه اجرای آن توسط سازمان امور مالیاتی کشور  صورت می‌گیرد. در این سیستم، مالیات بر ارزش افزوده در هر مرحله از تولید و فروش کالا یا خدمات، بر اساس فروش آنها محاسبه می‌شود. با توجه به این که مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات غیر مستقیم است، مشتریان نهایی این مالیات را در قیمت نهایی محصول پرداخت می‌کنند.

برای محاسبه مالیات ارزش افزوده با نرخ 9 درصد، فرمول آن به شکل زیر است:

مبلغ مالیات بر ارزش افزوده = مبلغ کل کالا یا خدمات × (9 ÷ 100)

به عنوان مثال، فرض کنید قیمت کالایی که می‌خواهید خریداری کنید، 100،000 تومان باشد. در این صورت، مبلغ مالیات بر ارزش افزوده برابر با 9 درصد از مبلغ کل کالا است، که به شکل زیر محاسبه می‌شود:

مالیات بر ارزش افزوده = 100,000 × (9 ÷ 100) = 9,000 تومان

قانون جدید مالیات ارزش افزوده سال ۱۴۰۲

باید بدانید قانون جدید مالیات ارزش افزوده در ایران از تاریخ 13 دی 1399 (24 دسامبر 2020 ) به اجرا درآمده است و نرخ آن برابر با 9 درصد می‌باشد. علاوه بر این، در قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، برای برخی کالاهای خاص مانند واردات دارو، واکسن، لوازم مصرفی درمانی و لوازم توان‌بخشی، نرخ مالیات ارزش افزوده 3 درصد است و برای برخی کالاهای دیگر معافیت‌هایی در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال، برخی از مواردی که از مالیات ارزش افزوده معاف هستند، شامل محصولات کشاورزی، خدمات پزشکی، خدمات آموزشی، خدمات حمل و نقل عمومی و… می‌شود.

کالاهای معاف از مالیات

در قانون جدید مالیات ارزش افزوده، معافیت‌هایی برای برخی از کالاها و خدمات در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال محصولات کشاورزی فرآوری نشده، فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن و صنایع دستی تولید داخل، انواع دارو و واکسن انسانی و دامی، شمش طلا و حواله‌های کاغذی دارای پشتوانه صد در صدی طلا، شیر، پنیر، ماست، تخم ماکیان، برنج، حبوبات، روغن‌های خوراکی و انواع گوشت و فراورده‌های گوشتی از جمله کالاهایی هستند که از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.

همچنین، برخی از خدماتی که از مالیات ارزش افزوده معاف هستند، شامل خدمات چاپ و انتشار روزنامه و کتاب، خدمات درمان و توانبخشی و حمایتی، خدمات بازار سرمایه، خدمات حمل و نقل درون و برون شهری، خدمات بیمه‌های عمر، زندگی، کشاورزی و درمان تکمیلی و… است. این لیست البته شامل همه موارد معاف از مالیات بر ارزش افزوده در قانون جدید نمی‌شود، اما برخی از موارد مهم آنها را در این بخش نام بردیم که با آن ها آشنا شوید.

چگونه می‌توان مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کرد؟

اکنون که می دانید مالیات بر ارزش افزوده چیست، شاید برایتان در رابطه با پرداخت آن سوال پیش آید. برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در ایران، ابتدا باید به صورت الکترونیکی در سامانه مالیات بر ارزش افزوده ثبت نام کنید. سپس باید مالیات بر ارزش افزوده را بر اساس فرمول محاسبه آن محاسبه کنید و مبلغ آن را به حساب اختصاصی مالیات بر ارزش افزوده خود پرداخت کنید.

می‌توانید از سامانه مالیات بر ارزش افزوده، به آدرس www.evat.ir برای تهیه فاکتورهای مالیاتی و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده استفاده کنید. همچنین، می‌توانید به صورت حضوری به اداره کل مالیات و یا شعب بانکی، جهت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده مراجعه کنید.

این سوال برای شما پیش می آید چگونه قوانین مالیاتی را یاد بگیریم؟ برای یادگیری قوانین مالیاتی، ابتدا باید با مفاهیم و اصطلاحات پایه مانند مالیات بر درآمد، مالیات ارزش افزوده و مالیات بر املاک و مستغلات آشنا شوید. سپس می‌توانید به مطالعه قوانین و مقررات مربوط به مالیات در کشور خود بپردازید. در صورتی که اشخاص حقیقی و حقوقی نیاز به مشاوره و راهنمایی بیشتر دارند، می‌توانند به دفاتر حسابداری و مالیاتی آکادمی آگاه حساب مراجعه و یا از خدمات حرفه‌ای مشاوران مالیاتی استفاده کنند.

گزارش ارزش افزوده در نرم افزار سپیدار

نرم افزار حسابداری سپیدار یکی از نرم افزارهای محاسبه و گزارش‌دهی مالیات بر ارزش افزوده در ایران است. با استفاده از این نرم افزار، کسب و کارها می‌توانند اطلاعات مربوط به فروش و خرید کالاها و خدمات خود را وارد کرده و گزارش مالیات بر ارزش افزوده خود را دریافت کنند.

برای تهیه گزارش ارزش افزوده در نرم افزار سپیدار، ابتدا باید اطلاعات فروش و خرید کالاها و خدمات را وارد کرده و ترازنامه و سود و زیان را تهیه کنید. سپس با توجه به نرخ مالیات بر ارزش افزوده و مقررات مالیاتی مربوطه، مبلغ مالیات بر ارزش افزوده را محاسبه کنید و گزارش مالیاتی را در نرم افزار سپیدار تهیه کنید.

گزارش مالیاتی تهیه شده در نرم افزار سپیدار، باید همواره با مقررات مالیاتی مربوطه سازگار باشد و تمامی اطلاعات مورد نیاز مثل نام و شماره مشتری، تاریخ فاکتور و مبلغ مالیات بر ارزش افزوده را به درستی وارد کنید. همچنین باید اطمینان حاصل کنید که هیچگونه اطلاعات یا مبالغی در گزارش مالیاتی شما پنهان نشده باشد و در تمامی مراحل محاسبه و گزارش‌دهی مالیات بر ارزش افزوده در نرم افزار سپیدار دقت لازم را داشته باشید.

مدارک لازم برای ثبت نام اولیه مالیات ارزش افزوده چیست

برای ثبت نام اولیه مالیات ارزش افزوده در ایران مدارک لازم شامل موارد زیر می‌باشد:

• کد اقتصادی شرکت
• رونوشت اسناد هویتی اعضای هیات مدیره بر اساس آخرین تغییرات شرکت
• رونوشت آگهی تاسیس شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنامه رسمی
• رونوشت آخرین تغییرات شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنامه رسمی
• وکالتنامه رسمی (اگر از وکیل استفاده می‌شود)
• نشانی کامل دفتر مرکزی شرکت با کد پستی 10 رقمی
• شماره تلفن دفتر مرکزی و شماره تلفن مدیر عامل
• هرگونه مجوز فعالیت مثل گواهی تایید صلاحیت پیمانکاران از سازمان برنامه و بودجه یا گواهی فعالیت از وزارت کار که بر اساس اطلاعات در سایت رتبه بندی باشد.
• ارائه اطلاعات بانکی شامل: نام بانک، کد شعبه، شماره حساب
• اطلاعات کد اقتصادی

مهم است بدانید که در برخی موارد به تفکیک صنعت و نوع فعالیت مدارک مورد نیاز ممکن است متفاوت باشد. بنابراین، بهتر است با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور یا مشاور حسابداری خود اطلاعات دقیق تر در این زمینه را کسب کنید.

مالیات بر ارزش افزوده در چه زمانی پرداخت می‌شود؟

نوبت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده نیز هر فصل 15 روز است و باید اظهارنامه مربوط به دوره قبلی تا پایان این مهلت ارسال شود. به عنوان مثال، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده دوره فصل زمستان سال قبل باید تا پایان 15 فروردین ارسال شود.

در صورتی که اظهارنامه مالیات ارزش افزوده در موعد مقرر ارسال نشود، مشاغل باید جریمه دیرکرد را پرداخت کنند که مبلغ آن به تعداد روز دیرکرد و مبلغ مالیات افزوده محاسبه می‌شود. بنابراین بهتر است همواره به موقع اظهارنامه مالیات ارزش افزوده را ارسال و مبلغ مالیات بر ارزش افزوده خود را به موقع پرداخت کرد تا از جرائم و کیفرات مالیاتی جلوگیری شود.

• ارسال اظهارنامه دوره فصل زمستان سال قبل: از دی لغایت اسفند –> اظهارنامه فروردین
• ارسال اظهارنامه دوره فصل بهار: از فروردین لغایت خرداد –> اظهارنامه تیر
• ارسال اظهارنامه دوره فصل تابستان: از تیر لغایت شهریور –> اظهارنامه مهر
• ارسال اظهارنامه دوره فصل پاییز: از مهر لغایت آذر –> اظهارنامه دی

کلام آخر

در پاسخ به اینکه مالیات بر ارزش افزوده چیست گفتیم یکی از مهمترین مالیات‌ها در ایران است که بر اساس مبلغ افزوده به هر کالا و خدمات اعمال می‌شود. نرخ مالیات ارزش افزوده در ایران برای اکثر کالاها و خدمات 9 درصد می‌باشد. برای محاسبه این مالیات، باید مبلغ افزوده را به نرخ مالیات ضرب کرده و در نهایت این مبلغ را از مبلغ نهایی فروش کسر کرد. هر کسب و کاری در ایران باید به صورت دوره‌ای اظهارنامه ارزش افزوده خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهد و مبلغ مالیات را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت مالیات به موقع، جرائم مالیاتی قابل توجهی برای کسب و کارها برایشان اعمال خواهد شد.