هزینه یابی استاندارد

مفهوم هزینه استاندارد :

هزینه استاندارد عبارت است از هزینه تولید یک واحد محصول بر اساس مشخصات استاندارد مواد ، دستمزد و سربار ساخت .

به طور کلی استاندارد ها به دو دسته تقسیم می شود :

الف – استانداردهای اساسی : که ثابت و دائمی هستند و تا زمانیکه روش ساخت کالا تغییر نکند ، تغییر نمی یابند . مثل ، مواد مورد نیاز برای تولید یک واحد محصول و یا زمان استاندارد برای تولید یک واحد محصول .

ب – استانداردهای جاری : که برای دوره کوتاه مدت هستند مانند هزینه نرخ مواد ، نرخ دستمزد و سربار .

در هزینه یابی استاندارد از هزینه های مواد ، دستمزد و سربار استاندارد برای قیمت تمام شده محصول استفاده می شود و از طریق مقایسه هزینه های واقعی با هزینه های استاندارد ، انحرافات تعیین و تجزیه و تحلیل می شود.

در صورتیکه هزینه های واقعی کمتر از هزینه های استاندارد باشد انحراف مساعد ، و در غیر این صورت انحراف نامساعد نامیده می شود .

انحرافات مواد اولیه :

انحراف کل مواد اولیه ، اختلاف بین هزینه واقعی و استاندارد مواد مصرف شده است که به منظور تجزیه و تحلیل بیشتر و کمک به هدف های سیستم کنترل مدیریت به دو جزء تقسیم می شود .

(نرخ واقعی مواد – نرخ استاندارد مواد) مواد اولیه مصرف شده = انحراف نرخ مواد مصرف شده

(مواد استاندارد مورد – مواد اولیه مصرف شده ) نرخ استاندارد مواد = انحراف مصرف مواد

انحرافات دستمزد مستقیم :

انحراف کل دستمزد مستقیم ، اختلاف بین هزینه واقعی و استاندارد دستمزد مستقیم است که به دو جز تقسیم می شود :

( نرخ واقعی دستمزد – نرخ استاندارد دستمزد ) ساعات کارکرد واقعی = انحراف نرخ دستمزد

(ساعات استاندارد برای تولید واقعی – ساعات کارکرد واقعی ) نرخ استاندارد دستمزد = انحراف کارایی دستمزد

انحرافات هزینه سربار :

تجزیه و تحلیل انحرافات هزینه سربار به دو صورت انجام می شود :

الف – با فرض اینکه هزینه های سربار متغیر و ثابت در دو حساب جداگانه تفکیک گردند :

در اینصورت انحراف کلی سربار متغیر اختلاف بین سربار متغیر واقعی و جذب شده خواهد بود.

(نرخ استاندارد سربار متغیر × ساعات کارکرد واقعی) – سربار متغیر واقعی = انحراف هزینه سربار متغیر

انحراف کل سربار ثابت نیز اختلاف بین سربار ثابت واقعی و جذب شده است که به ترتیب زیر تجزیه می شود :

سربار ثابت بودجه شده – سربار ثابت واقعی = انحراف هزینه سربار ثابت

سربار ثابت جذب شده به تولید – سربار ثابت بودجه شده = انحراف حجم

بر اساس زمان استاندارد برای تولید واقعی

ب – با فرض آنکه سربار متغیر و ثابت ساخت در یک حساب ترکیب شوند .

انحراف کل سربار از اختلاف بین سربار واقعی ساخت و سربار جذب شده به تولید بر اساس ساعات استاندارد برای تولید واقعی محاسبه می شود .

روش دو انحرافی :

در این روش انحراف کل سربار به دو انحراف جزئی تقسیم می شود :

بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد برای تولید واقعی – هزینه سربار واقعی = انحراف قابل کنترل

[ ( نرخ استاندارد × ساعات استاندارد ) سربار ثابت بودجه شده ] = بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد

سربار جذب شده به تولید بر اساس ساعات استاندارد – بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد = انحراف حجم

انحراف حجم به صورت زیر نیز قابل محاسبه است :

( ساعات استاندارد برای تولید واقعی – ظرفیت عادی ) نرخ استاندارد سربار ثابت= انحراف حجم

روش سه انحرافی :

در این روش ، انحراف قابل کنترل به دو انحراف جزئی تر تقسیم می شود و انحراف حجم مانند روش دو انحرافی محاسبه می گردد .

بودجه مجاز بر اساس ساعات کارکرد واقعی – هزینه سربار واقعی = انحراف هزینه

بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد – بودجه مجاز بر اساس ساعات کارکرد واقعی = انحراف کارایی برای تولید

انحراف کارایی در این روش به صورت زیر نیز قابل محاسبه است :

(ساعات استاندارد برای تولید واقعی – ساعات کارکرد واقعی ) نرخ استاندارد سربار متغیر = انحراف کارایی

روش چهار انحرافی :

در این روش انحرافات حجم و کارایی مانند روش سه انحرافی محاسبه می شود و انحراف هزینه به دو انحراف هزینه سربار متغیر و انحراف هزینه سربار ثابت تجزیه می شود .

انحرافات نرخ ، ترکیب و بازده مواد :

در صورتیکه شرکت تولیدی بیش از یک نوع مواد اولیه در تولید محصولات خود استفاده نماید و ترکیب استاندارد مصرف مواد را به منظور تولید محصولاتی بهتر تغییر دهد ، انحراف ترکیب و بازده مواد ایجاد می شود .

در این شرایط انحراف نرخ مواد حاصل جمع انحراف نرخ تک تک مواد مصرف شده است . اما انحراف مصرف مواد به دو انحراف جزئی تر به ترتیب زیر تجزیه می شود .

مصرف واقعی مواد به نرخ استاندارد – مصرف واقعی مواد به نرخ استاندارد = انحراف ترکیب مواد

(بازده استاندارد یا مورد انتظار از نظر مواد – بازده واقعی ) نرخ میانگین استاندارد مواد = انحراف بازده مواد

انحرافات ترکیب و بازده دستمزد :

در صورتیکه شرکت تولیدی بیش از یک دسته نیروی انسانی (مثلا : ماهر ، نیمه ماهر و ساده ) برای تولید محصول استفاده نماید و ترکیب استاندارد نیروی انسانی را به منظور تولید محصولی بهتر تغییردهد . انحرافات ترکیب و بازده دستمزد ایجاد می شود .

در این شرایط انحراف نرخ دستمزد حاصل جمع انحراف نرخ دستمزد تک تک دسته های نیروی انسانی است و اما انحراف کارایی دستمزد به دو جزء انحراف ترکیب دستمزد و انحراف بازده دستمزد به ترتیب زیر تقسیم می شود :

ساعات کارکرد واقعی با نرخ استاندارد – ساعات کارکرد واقع با نرخ = انحراف ترکیب دستمزد

(بازده مورد انتظار – بازده واقعی) نرخ میانگین استاندارد دستمزد = انحراف بازده دستمزد