محاسبه حقوق و دستمزد و آشنایی با قوانین و فرمول آن هم برای کارمندان و هم برای کار فرمایان امر بسیار مهمی میباشد که در این جا به مفاهیم اولیه حقوق و دستمزد می پردازیم.

آنچه در ادامه مقاله خواهید خواند

مفاهیم اولیه:

تعریف کارگر :

کارگر از لحاظ قانون کار کسی است : که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد ، حقوق ، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می کند .

تعریف کارفرما :

کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق السعی کار می کند.

تعریف کارگاه :

کارگاه محلی است که کارگر به درخواست کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می کند . از قبیل موسسات صنعتی ، کشاورزی ، معدنی ، ساختمانی ، ترابری ، مسافربری ، خدماتی ، تجاری ، تولیدی ، اماکن عمومی و امثال آنها .

تعریف قرار داد کار:

قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد .

قرارداد کار به یکی از راههای زیر خاتمه می یابد :

فوت کارگر
بازنشستگی کارگر
از کارافتادگی کلی کارگر
انقضای مدت در قراردادهای کار با مدت موقت و عدم تجدید صریح یا ضمنی
پایان کار در قراردادهایی که مربوط به کار معین است.
استعفای کارگر
ترک کار توسط کارگر

تعاریف و نکات مربوط به حقوق :

حق السعی:

کلیه دریافت های قانونی که کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق ، کمک عایله مندی ، هزینه های مسکن ، خواربار ، ایاب و ذهاب ، مزایای غیر نقدی ، پاداش افزایش تولید ، سود سالانه و نظایر آنها دریافت می نماید را حق السعی می نامند.

مزد :

مزد عبارت است از وجوه نقدی یا غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل کار به کارگر پرداخت می شود.

مزد ساعتی:

چنانچه مزد با ساعت کار انجام شده مرتبط باشد .

مزد کارمزد :

بر اساس میزان کار یا محصول تولید شده باشد .

کارمزد ساعتی :

بر اساس محصول تولید شده یا میزان انجام کار در زمان معین باشد .

پاداش:

مبلغی است که در برابر حسن انجام کار به کارگر پرداخت می شود .

انعام :

وجهی است که مراجعین به کارگر پرداخت می کنند .

حقوق:

در صورتی بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه پرداخت مزد به صورت ماهانه باشد آن را حقوق گویند .

نکته : در ماه های 31 روز حقوق و مزایا باید بر اساس 31 روز محاسبه و به کارگر پرداخت شود .

بیشتر بخوانید: آموزش تنظیمات حقوق و دستمزد نرم افزار سپیدار

بیشتر بخوانید: نحوه باز خرید نرم افزار سپیدار

کارفرما فقط در موارد زیر می تواند از مزد کارگر برداشت نماید :

موردی که قانون صراحتا اجازه داده باشد .
هنگامی که کارفرما به عنوان مساعده وجهی به کارگر داده باشد .
اقساط و وام هایی که کارفرما به کارگر داده است، طبق ضوابط مربوطه
چنانچه در اثر اشتباه محاسبه مبلغی اضافه پرداخت شده باشد .
مال الاجاره خانه سازمانی که (میزان آن با توافق طرفین تعیین گردیده است ) در صورتی که اجاره ای باشد با توافق طرفین تعیین می گردد.
وجوهی که پرداخت آن از طرف کارگر برای خرید اجناس ضروری از شرکت تعاونی مصف همان کارگاه تعهد شده باشد.

اطلاعات لازم برای محاسبه ی حقوق و دستمزد :

برای محاسبه حقوق و دستمزد باید از اطلاعات و علاوه بر آن از قوانین و مقررات مربوط به ( کار ، بیمه های اجتماعی ،مالیات …) اطلاع کافی داشت .

برخی اطلاعات مربوط به دستمزد شامل : مدت کارکرد ،حقوق پایه ، بن خوار و بار ،حق مسکن، عیدی ،مزایای پایان خدمت کارکنان ،سنوات ،اضافه کاری، حق نوبت کاری ،مرخصی استحقاقی ،حق بیمه های اجتماعی و… می باشد که شرح مختصری در مورد هر یک از آنان داده می شود.

حقوق پایه :

حقوقی است که با رعایت قانون کار برای کارگران رسمی و یا به وسیله ی عقد قراردادی که مغایر با قانون کار نباشد ( برای کارگران قراردادی ) برای انجام یک ساعت کار و یا تولید یک واحد محصول تعیین و به صورت ساعتی ،روزانه ،هفتگی و معمولا ماهانه پرداخت می شود .

نکته :

دستمزد روزانه کارگر نباید از حداقل دستمزد تعیین شده در قانون کار کمتر باشد .

مزایا :

مبالغی به جز حقوق اصلی به کارگران پرداخت می شود در زمره مزایا محسوب می شود .

2 نوع مزایا داریم :

1 – مزایا از نظر استمرار در پرداخت 2 – مزایا از نظر نوع پرداخت

مزایا از نظر استمرار در پرداخت شامل:

مزایای مستمر
مزایای غیر مستمر

مزایای مستمر: در چندین ماه متوالی همراه با حقوق اصلی به کارگران پرداخت میشود.

مانند: 1 – حق اولاد 2 – حق مسکن 3 – حق ایاب ذهاب 4 – فوق العاده ی بدی آب و هوا 5 – محرومیت از تسهیلات مستمر 6 – زندگی 7 – محل خدمت 8 – اشتغال خارج از مرکز 9 – شرایط محیط کار 10 – نوبت کاری 11 – کشیک

مزایای غیر مستمر: مواردی هستند که روال پرداخت ثابتی ندارند و ممکن است هر چند ماه یک بار به کارگران پرداخت شود.

مانند: 1- اضافه کار 2- پاداش انجام کار 3 – عیدی 4 – پاداش 5 – هزینه ی تهیه لباس 6 – هزینه پرداخت درمان 7 – بهره وری 8 – خسارت اخراج 9 – باز خرید خدمت 10 – باز خرید مرخصی

مزایا از نظر نوع پرداخت شامل :

مزایای نقدی
مزایای غیر نقدی

مزایای نقدی : به صورت نقد به افراد پرداخت میگردد یا به حساب آنان واریز می شود .

مانند: 1 – حق اولاد 2 – حق ماموریت 3 – طلب مرخصی

مزایای غیر نقدی : مزایایی هستند که به صورت غیر نقد به کارگران پرداخت می شود .

مانند : 1 – ارزاق تحویلی در مناسبت های خاص مانند عید نوروز یا ماه رمضان 2 – پوشاک 3 – استفاده از مسکن یا خودرو

حق اولاد ( عائله مندی ) :

بر اساس قانون تامین اجتماعی، سقف حق اولاد برداشته شده و با هر تعداد فرزند که شرایط استحقاق را داشته باشد حق اولاد تعلق میگیرد. مشروط بر آن که :

سن فرزندان او از هجده سال کمتر باشد به عبارتی به فرزندان 18 سال تمام حق اولاد تعلق میگیرد.
برای فرزندان بالای 18 سال که به تحصیل اشتغال داشته باشند تا پایان تحصیل یا در اثر بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون های پزشکی موضوع ماده 91 این قانون قادر به کار نباشند حق اولاد تعلق میگیرد.

شرط سابقه بیمه برای پرداخت حق اولاد:

بیمه شده باید حداقل سابقه 720 روز بیمه را داشته باشد.

مبلغ حق اولاد و کمک عائله مندی در هر ماه :

حق اولاد برای هر فرزند معادل 3 روز حداقل مزد هر سال است.

پرداخت حق اولاد برعهده چه کسی میباشد؟

پرداخت حق اولاد و عائله مندی بر عهده کارفرما است.

اضافه کاری:

ماده 59 – مطابق قانون کار اضافه کاری باید تابع شرایط زیر باشد :

الف – موافقت کارگر

ب – پرداخت 40 %اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی

پ – ساعت اضافه کاری نباید از 4 ساعت در روز تجاوز نماید مگر در مواقع خاص و با توافق طرفین

ساعت کار از نظر قانون:

مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد . به غیر از مواردی که در این قانون مستثنی شده است ساعات کار کارگران در شبانه روز نباید از 8 ساعت تجاوز نماید.

تبصره 1 – کارفرما با توافق کارگران ، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان ، می تواند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها اضافه بر این میزان تعیین کند به شرط آن که مجموع ساعات کار هر هفته از 44 ساعت تجاوز نکند .

توجه :

در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی ، ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز نماید.

نوبت کاری ( شیفت کاری ) :

کار نوبتی عبارت است از: کاری که در طول ماه گردش دارد ، به نحوی که نوبت های آن در صبح یا عصر یا
شب واقع می شود.

اگر نوبت کاری در صبح و عصر واقع می شود ( %10 )

چنانچه نوبت کار او صبح و عصر و شب قرار گیرد ( %15 )

در صورتی که نوبت ها به صبح و شب و یا عصر و شب بیافتد.(22/5 % )

توجه:

در کار نوبتی ممکن است ساعات کار از 8 ساعت در شبانه روز و چهل و چهار ساعت در هفته تجاوز نماید ، لکن جمع ساعات کار در چهار هفته متوالی نباید از 176 ساعت تجاوز کند.

فوق العاده شب کاری :

برخی از کارگران فقط در شب کار می کنند مانند رفتگران شهرداری ، در این شرایط کارفرما می بایست علاوه بر دستمزد عادی 35 %نیز به عنوان فوق العاده شب کاری پرداخت کند .