هزینه یابی مرحله ای پیشرفته

تعریف ضایعات در هزینه یابی مرحله ای پیشرفته :

در صورتی که مواد اولیه با گذر از فرآیند تولید تماما به کالای سالم تبدیل نگردد ، ضایعات به  وجود خواهد آمد .

ضایعات می تواند به روشهای زیر ایجاد شود :

1 – کالای معیوب غیر قابل برگشت به تولید (قراضه) :

کالاهایی هستند که از فرآیند تولید سالم بیرون نیامده و فاقد مشخصات استاندارد هستند . اینگونه کالاها قابل بازسازی و تعمیر نیستند ، و ممکن است به ارزش بسیار ناچیز به فروش برسند .

2 – کالای معیوب قابل برگشت به تولید :

کالاهایی هستند که فاقد مشخصات استاندارد بوده و از فرآیند تولید سالم بیرون نیامده اند . اما قابل تعمیر و بازسازی هستند و یا به عنوان مواد اولیه مجددا به خط تولید برگشت داده می شوند ، مانند ضایعات صنایع پلاستیکی .

3 – پس مانده ها :

در برخی از صنایع ، بخشی از مواد اولیه وارده به تولید به صورت زاید به دور ریخته می شود ، مانند پوسته برنج در کارخانه شالی کوبی و یا مواد زاید به جا مانده از سنگ معدن به هنگام جداسازی فلز از سنگ . در برخی از صنایع پس مانده ها دارای ارزش فروش هستند .

4 – افت :

کاهشی است که در نتیجه تکمیل کالا در فرآیند تولید ایجاد می شود ، مانند تبخیر در کارخانه تولید شیر و یا آب رفتگی در صنایع نساجی و یا نشتی .

5- خرده ریز (آشغال یا دورریز) :

بخشی از مواد اولیه است که در نتیجه تولید محصول به صورت خرده ریز ظاهر می شود . مثل خاک اره در کارخانه چوب بری و یا چوبهای بریده شده در کارخانه مبل سازی .

خرده ریز یا آشغال ممکن است دارای ارزش فروش باشد .

هزینه یابی ضایعات :

از نظر هزینه یابی ، ضایعات به دو دسته تقسیم می شود :

الف – ضایعات عادی :

ضایعاتی است که غیر قابل اجتناب است و در فرآیند تولید به ناچار ایجاد می شود (مانند تبخیر) و میزان آن از قبل پیش بینی شده است .

ب – ضایعات غیر عادی :

ضایعاتی است که قابل اجتناب است و میزان آن از قبل پیش بینی نشده است و معمولا در اثر وقوع رویدادهای غیر عادی مانند قطع برق و یا خرابی ماشین آلات ایجاد می شود .

هزینه ضایعات عادی به عنوان یکی از اقلام هزینه های تولید تلقی شده و مانند هزینه های تولید (مواد و تبدیل ) با توجه به مقطع بروز ضایعات به واحدهای سالم تخصیص می یابد .

در صورتی که ضایعات عادی به طور مستمر و یکنواخت و یا در ابتدای فرآیند تولید ایجاد شود ، هزینه ضایعات عادی به تمام واحدها اعم از واحدهای تکمیل شده انتقال یافته و موجودی کالای در جریان ساخت آخر دوره تخصیص می یابد .

برای تحقق این امر ، تعداد ضایعات عادی در جدول معادل آحاد تکمیل شده ارائه نمی شود تا اینکه هزینه ضایعات عادی به طور خودکار تسهیم شود .

در صورتی که ضایعات عادی در انتهای فرآیند تولید ایجاد شود (شناسایی شود ) ، تعداد ضایعات عادی در جدول معادل آحاد تکمیل شده منظور و هزینه ضایعات عادی فقط به کالای تکمیل شده تخصیص می یابد .

در صورتی که ضایعات عادی در مقطع خاصی از فرآیند تولید ایجاد یا شناسایی شود ، در جدول معادل آحاد تکمیل شده محاسبه ، و هزینه ناشی از آن بین کالای تکمیل شده و کالای در جریان ساخت ( در صورتی که از نقطه بازرسی گذشته باشد ) به نسبت تسهیم می شود .

اگر چنانچه ضایعات عادی دارای ارزش فروش باشد ، مبلغ فروش برآوردی ضایعات از کل هزینه های تولید کسر و به عنوان موجودی ضایعات در دفاتر ثبت می شود .

در مورد ضایعات غیر عادی :

صرف نظر از مقطع بروز ضایعات ، تعداد واحدهای ضایع شده در جدول معادل آحاد تکمیل شده محاسبه می شود . سپس در جدول تخصیص هزینه های تولید ، قیمت تمام شده واحدهای ضایع شده مانند کالای سالم محاسبه شده و به عنوان زیان ناشی از ضایعات در دفاتر ثبت و در صورت سود و زیان دوره مالی منعکس می گردد.

همچنین اگر ، ضایعات غیر عادی دارای ارزش فروش باشد ، ارزش برآوردی فروش واحدهای ضایع شده محاسبه شده و از کل زیان ناشی از ضایعات کسر و به عنوان موجودی ضایعات در دفاتر منعکس می شود .

هزینه یابی محصولات فرعی و مشترک :

هزینه یابی محصولات مشترک :

محصولات مشترک محصولاتی هستند که در پایان یک یا چند مرحله تولیدی مشترک (نقطه تفکیک ) به طور همزمان تولید می شوند .

در صورتی که محصولی از ارزش نسبی بازار بسیار پایین تری نسبت به بقیه محصولات برخوردار باشد ، محصول فرعی نامیده شده و بقیه محصولات اصلی می شوند .

هزینه های تولید مرحله و یا مراحل تولیدی مشترک ، هزینه های مشترک نامیده می شود و باید بین محصولات مشترک تسهیم گردد .

برای تسهیم هزینه های مشترک بین محصولات مشترک (اصلی) سه روش اساسی وجود دارد که عبارتند از :

الف – تسهیم هزینه های مشترک با استفاده از قیمت فروش محصولات، که به سه روش فرعی تقسیم می شود :

1 – روش ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک :

بر اساس این روش هزینه های مشترک به نسبت مبلغ فروش برآوردی محصولات در نقطه تفکیک تسهیم میشود.

2 – روش ارزش خالص بازیافتنی (روش قیمت فرضی بازار ) :

بر اساس این روش هزینه های مشترک به نسبت ارزش خالص بازیافتنی (مبلغ فروش نهایی پس از کسر هزینه های انفرادی ) محصولات تسهیم می شود .

3 – روش درصد کلی حاشیه فروش ناخالص :

در این روش ، هزینه های مشترک به نسبت درصد کلی حاشیه فروش ناخالص (فروش نهایی پس از کسر هزینه های مشترک و هزینه های انفرادی ) بین محصولات مشترک تسهیم می گردد.

ب –  تسهیم هزینه های مشترک بر اساس مقادیر فیزیکی ، که به 3 روش فرعی تقسیم می شود :

1 – روش مقداری :

در این روش ، هزینه های مشترک به نسبت مقادیر محصولات تولید شده بین آنها تسهیم می شود .

2- روش میانگین بهای تمام شده یک واحد :

در این روش ، از تقسیم هزینه های مشترک به کل مقادیر محصولات تولید شده ، میانگین بهای تمام شده هر واحد محصول تولید شده بدست می آید ، سپس سهم هر محصول از هزینه های مشترک ، از طریق حاصل ضرب تعداد محصول مورد نظر تولید شده در میانگین بهای تمام شده هر واحد بدست می آید .

3- روش میانگین موزون :

در این روش برای هزینه های تولید هر یک از محصولات ضرایبی در نظر گرفته می شود سپس هزینه های مشترک بین محصولات تسهیم می گردد .

ج – روش نگهداری حساب موجودی ها به ارزش خالص بازیافتنی و عدم تسهیم هزینه های مشترک :

در این روش هزینه های مشترک بین محصولات مشترک تسهیم نمی شود و حساب موجودی ها به ارزش خالص بازیافتنی (ارزش فروش نهایی محصولات پس از کسر هزینه های انفرادی ) در دفاتر نگهداری می شود . این روش از نظر استانداردهای حسابداری مالی مردود است .

هزینه یابی محصولات فرعی :

محصولات فرعی محصولاتی هستند که همزمان با تولید محصولات اصلی ، تولید می شوند و از ارزش نسبی بسیار پایینی برخوردار هستند . مانند سبوس برنج در کارخانه شالی کوبی .

برای هزینه یابی محصولات فرعی روشهای متفاوتی وجود دارد که می توان آنها را به دو دسته کلی تقسیم نمود :

 دسته اول :

هیچگونه هزینه مشترک به محصولات فرعی اختصاص نمی یابد و درآمد حاصل از فروش محصولات فرعی به یکی از اشکال زیر در صورت حساب سود و زیان ارائه می شود :

• سایر درآمدها
• کاهش در هزینه های تولید
• فروش
• کاهش در بهای تمام شده کالای فروش رفته

دسته دوم :

بخشی از هزینه های مشترک به حساب قیمت تمام شده از محصول فرعی منظور می شود که به دو روش فرعی تقسیم می شود :

1 – روش ارزش بازار (قیمت فروش) :

بر اساس این روش ، قیمت فروش برآوردی محصول فرعی از هزینه های مشترک کسر می شود و به حساب موجودی محصول فرعی منظور می گردد .

2 – روش هزینه یابی معکوس