روش ثبت و حسابداری مواد مصرفی

در روش ثبت و حسابداری مواد مصرفی در واحد حسابداری مواد، مواد وارد شده به انبار با توجه به اعلامیه ها و قبض های رسید مواد ابتدا در کارت حساب مواد ثبت می گردد.

سپس مواد صادر شده به خط تولید با توجه به حواله های انبار در کارت مذکور ثبت خواهد شد و در نهایت خلاصه گزارش مواد مصرف شده به واحد حسابداری صنعتی ارسال می گردد.

توجه:

توجه داشته باشید که کارت حساب مواد به یکی از روشهای متداول ارزیابی پس از قیمت گذاری  (fifo ،lifo ،میانگین ) تکمیل می شود.

روش ثبت و حسابداری مواد مصرفی :

باید در بحث روش حسابداری مواد به نکات زیر توجه داشته باشیم:

•  مواد تهیه شده براساس اصل بهای تمام شده در حساب ها ثبت و گزارش خواهد شد و می دانید بهای تمام شده مواد شامل: قیمت خرید و کلیه هزینه های عادی و متعارف تهیه و تحصیل مواد تا زمان خروج ” صدور “مواد از انبار می باشد.

این هزینه ها می تواند شامل هزینه بیمه، حمل، بارگیری و عوارض گمرکی، سود بازرگانی، بازرسی و کنترل و … باشد.

• در حسابداری مؤسسات تولیدی از حساب هایی با نام حساب کنترل استفاده می گردد یعنی هزینه های مرتبط با مواد را در حساب کنترل مواد و هزینه های دستمزد را در حساب کنترل دستمزد و یا هزینه های سربار را در حساب کنترل سربار ثبت می نمایند.

ثبت خرید مواد در حساب ها :

در زمان خرید مواد در مؤسسات تولیدی  2 حالت وجود دارد:

1.  در زمان ثبت خرید مواد کلیه هزینه های تهیه و تحصیل مواد، حمل، بیمه و … مشخص باشد.
2.  حالتی که در زمان خرید به غیر از مبلغ خرید سایر هزینه های تحصیل مواد تا زمان تحویل مواد به انبار مشخص نباشد.

توجه دارید که عموماً خرید مواد در شرایط حالت دوم صورت می پذیرد به خصوص در خرید های خارجی که بنا به دلایلی مانند مسافت که زمان زیادی بین خرید و دریافت مواد وجود دارد .

در این حالت در ابتدای دوره مالی با در نظر گرفتن تجربیات و عوامل تغییر دهنده یک نرخ برای کلیه هزینه های تهیه و تحصیل مواد  “حمل، بیمه ، بارگیری “و … برآورد می گردد که به آن نرخ پیش بینی گفته می شود.

سپس با استفاده از نرخ پیش بینی، هزینه های تحصیل و تهیه مواد برآورد می شود که از یک طرف این برآورد به حساب هزینه خرید مواد اضافه می گردد و از طرفی دیگر در حساب پیش بینی هزینه های تهیه مواد ثبت خواهد شد.

زمانی که هزینه های واقعی و حقیقی تهیه مواد تحقق پیدا کرد به حساب کنترل تهیه مواد منظور می شود در پایان دوره مالی حساب های پیش بینی تهیه مواد و حساب کنترل تهیه مواد با یکدیگر مقایسه و بسته خواهد شد و مابه التفاوت این دو حساب به حساب تعدیل هزینه تهیه مواد منتقل می شود.

در نهایت در صورتی که مانده حساب تعدیل مواد بدهکار باشد مانده این حساب به بهای تمام شده کالای فروش رفته و موجودی های پایان دوره تسهیم خواهد شد.

برگشت مواد خریداری شده به فروشنده در حساب ها

در برگشت مواد خریداری شده به فروشنده با توجه به ماهیت معامله ( حساب صندوق، حساب های دریافتنی، …) بدهکار و حساب کنترل مواد بستانکار خواهد شد.

البته با توجه به اینکه در حسابداری صنعتی هدف تعیین بهای تمام شده تولید می باشد و این عمل هر چه دقیق تر انجام شود هدف بیشتر تحقق خواهد پذیرفت نکات کوچکی وجود دارد که لازم است رعایت شود.

در مبحث برگشت مواد باید بدانید روشهای ارزیابی موجودی های مواد ( روشهای fifo ،lifo ،میانگین ) که در ارسال مواد مطرح می باشد در برگشت مواد نیز مطرح است.

بدین شکل زمانی که مواد به فروشنده برگشت داده می شود فرض می گردد این مواد به خط تولید ارسال شده است و اگر به خط تولید ارسال می شد با چه نرخی و از کدام محموله بود بنابراین با همان نرخ در حساب های برگشت به فروشنده ثبت می گردد.

اگر اختلافی بین مبلغ دریافتی از فروشنده و مبلغ ثبت شده در حساب کنترل مواد باشد این اختلاف در حساب اصلاح مواد ثبت خواهد شد.

ارسال ( صدور ) مواد از انبار به خط تولید در حساب ها :

در ارسال مواد از انبار به خط تولید حساب کالای در جریان ساخت بدهکار و حساب کنترل مواد بستانکار می شود.

برگشت مواد از خط تولید به انبار در حساب ها :

مواد ارسال شده به تولید بنا به دلایلی به انبار برگشت داده می شوند :

1. درخواست بیش از نیاز تولید
2. صرف نظر از تولید مورد نظر در مورد سفارشی خاص
3. اشتباه در نوع مواد ارسال شده به خط تولید

منظور از کسری و اضافات مواد انبار چیست ؟

زمانی که انبارها مورد شمارش قرار می گیرند اختلافاتی بین مقدار واقعی موجودی انبار و مقدار موجودی طبق اسناد و مدارک از جمله کارت انبار وجود دارد که هرگاه موجودی واقعی بیش از مانده کارت مواد باشد اصطلاحا “اضافات انبار” میگویند .

و هر گاه موجودی واقعی کمتر از مانده کارت انبار باشد “کسری انبار” گفته میشود.

دلایل کسری و اضافات انبار:

• اشتباه در ثبت مقدار مواد صادره یا وارده در کارت انبار
• اشتباه در ثبت قبض ها و حواله های انبار در کارت حساب انبار توسط دایره حسابداری
• عدم ثبت برخی از حواله های انبار بنا به دلایلی چون نرسیدن یا دیر رسیدن آن ها
• تقسیم و شکست قطعات بزرگ به تکه های کوچک تر
• تبخیر و از بین رفتن موجودی و ضایعات و …

برای اصلاح کسری و اضافات انبار از حساب کسری و اضافات استفاده می شود.

اگر انبار، دارای کسری باشد معادل مبلغ کسری حساب و اضافات بدهکار و حساب کنترل مواد بستانکار خواهد شد و در پایان دوره مالی نیز مانده حساب کسری یا اضافات به حساب خلاصه سود و زیان بسته خواهد شد.

ارزیابی موجودی مواد و روش های قیمت گذاری مواد صادره از انبار:

می دانید موجودی مواد بخش عمده ای از موجودی ها و دارایی های جاری مؤسسات تولیدی را تشکیل می دهند در ضمن بخش اساسی بهای تمام شده تولیدات و کالای فروش رفته متشکل از مواد مصرفی می باشد.

همچنین می دانید مواد خریداری شده ارسال شده به تولید با نرخ های متفاوتی خریداری می گردد بنابراین واضح است برای تعیین بهای تمام شده تولیدات لازم است مشخص شود چه موادی با چه نرخی به حساب تولید و کالای در جریان ساخت منظور شده است .

یعنی در واقع حساب کنترل کالای در جریان ساخت بابت مواد مصرف شده به چه نرخ بدهکار و حساب کنترل مواد با چه نرخ بستانکار می شود.

در مؤسسات تولیدی برای تعیین موجودی مواد انبار و ارسال مواد به خط تولید از روشهای متفاوتی استفاده میشود:

1. اولین صادره از اولین وارده  ( Fifo )
2. اولین صادره از آخرین وارده  ( Lifo ) )
3.  روش میانگین

این روشها با توجه به سیاست های مدیریت و نوع صنعت انتخاب می گردند.

نحوه ارسال مواد به روش اولین صادره از اولین وارده ( Fifo ) :

این روش بر این فرض استوار است که انبار مواد دو درب دارد یعنی مواد از یک درب وارد و از درب دیگر خارج و به خط تولید ارسال می گردد در واقع مواد خریداری شده به همان ترتیب ورود، به خط تولید ارسال می گردد.

در این روش موجودی مواد پایان دوره در واقع از موجودی مواد آخرین خرید تشکیل شده است و موجودی موادی که در ترازنامه نشان داده می شود به نرخ روز و بازار نزدیکتر است و با واقعیت مطابقت بیشتری خواهد داشت ولی مواد مصرفی تولید به نرخ قدیمی تر می باشد.

بنابراین ممکن است بهای تمام شده محصولات ساخته شده به قیمت روز و بازار نباشد.

استفاده از این روش زمانی مناسب می باشد که تغییرات قیمت مواد متعادل است چرا که اگر قیمت های بازار در نوسان شدید باشد تفاوت های عجیبی در بهای تمام شده محصولات ایجاد میشود.

نحوه ارسال مواد به روش اولین صادره از آخرین وارده Lifo :

این روش بر این فرض استوار است که انبار یک درب دارد و خروج مواد از انبار از آخرین مواد خریداری شده که نزدیک درب می باشند به خط تولید صورت می پذیرد.

در این روش موجودی مواد پایان دوره از اولین خرید ها و موجودی اول دوره تشکیل شده است و موارد ارسال شده به تولید از آخرین خرید ها می باشد.

بنابراین قیمت تمام شده کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده به قیمت بازار نزدیکتر می باشد و در نهایت تعیین قیمت فروش کالا با توجه به قیمت بازار آسان تر صورت خواهد پذیرفت.

در ضمن باید توجه داشته باشید اختلاف ارزش موجودی پایان دوره و ارزش بازار در شرایط افزایش قیمت ها ( تورمی) در حساب ها نشان داده نمی شود.

نحوه ارسال مواد به روش میانگین ( Average ) :

روش میانگین به طور معمول زمانی به کار گرفته می شود که نرخ بازار مواد متغیر و دارای نوسانات نامنظم و شدید باشد.

با بکارگیری این روش سعی می گردد تغییرات و نوسانات نرخ مواد به محصولات در جریان ساخت انتقال یابد چرا که در این روش فرض بر این است که مواد ارسال شده به خط تولید ترکیبی از خرید های مختلف با نوسانات قیمت ایجاد شده می باشد.

روش عمل هم به این صورت می باشد، زمانی که موادی به انبار وارد می شود مبلغ موجودی انبار به مبلغ مواد خریداری شده اضافه می شود و حاصل بر تعداد موجودی انبار به علاوه تعداد خریداری شده تقسیم می شود تا نرخ جدید مواد محاسبه شود و با این نرخ جدید محاسبه شده مواد به خط تولید ارسال می گردد.

در این روش مواد ارسال شده به خط تولید با توجه و لحاظ نرخ آخرین خرید ها به حساب تولید منظور می شود بنابراین در قیمت محصولات نوسان نرخ بازار مواد چه افزایش و چه کاهش تأثیر داده شده است البته باید توجه داشت در مواردی که دفعات خرید طی دوره زیاد باشد مرتباً تعیین و محاسبه نرخ جدید کار دشواری خواهد بود.