حسابداری شرکت های تعاونی

شرکت تعاونی :

شرکتی است که از اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور رفع نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق خود یاری و کمک متقابل و همکاری آنها تشکیل می شود.

شرکت تعاونی در قانون تجارت یکی از 7 دسته از انواع شرکتها می باشد .

اهداف شرکت تعاونی :

ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل

قراردادن وسایل کار در اختیار کسانی که توانایی انجام کار دارند ولی وسایل کار ندارند

پیشگیری از تمرکز و دست به دست شدن ثروت در دست افراد و گروه های خاص

جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت

انواع شرکت تعاونی:

تعاونی تولید:

طبق قانون تجارت شرکتی است که بین عده ایی از ارباب  (صاحبان مشاغل)تشکیل می شود و شرکای مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا و اجناس به کار می برند.

تعاونی مصرف :

طبق قانون تجارت شرکتی است که برای مقاصد زیر ایجاد می شود:

• فروش اجناس لازم برای مصارف زندگی اعم از اینکه اجناس مذکور را شرکا ایجاد یا خریده باشند
• تقسیم سود یا زیان بین شرکا به نسبت خرید هر یک از آنها

تعاونی توزیع:

تعاونی هایی هستند که جهت تامین نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو در چارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه ها و قیمت ها ایجاد می شود.

ویژگی های شرکت تعاونی :

• تعداد اعضا حداقل 7 نفر است.
• سرمایه شرکت تعاونی نامحدود و سهام آن با نام است .
• انتقال سهام به اعضای جدید تنها با موافقت هیئت مدیره و با رعایت سقف مجاز است.
• هر عضو، صرف نظر از مالکیت هر تعداد سهام فقط دارای یک رای است.
• حداکثر میزان سهم هر عضو نباید از 15 %کل سرمایه شرکت بیشتر باشد .
• حداقل سرمایه در شرکت های تعاونی خاص 10.000.000 ریال و در تعاونی عام 100.000.000 ریال است.

تشکیل و تامین سرمایه تعاونی ها:

براساس قوانین بخش تعاونی ها سرمایه تعاونی اموال و دارایی است که برای تاسیس تعاونی و یا افزایش سرمایه قبلی در اختیار آن قرار می گیرد .

تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می شود که حداقل یک سوم (3/1) سرمایه آن پرداخت و در مواردی که به صورت غیر نقدی است که می بایست معادل 3/1 سرمایه تقویم شده کسب شده باشد.

توجه :

اگر تمام یا حداقل 51 %سرمایه شرکت تعاونی توسط اعضاء در اختیار شرکت تعاونی قرار گرفته باشد دیگر مشکلی از بابت ساختار سرمایه شرکت وجود نخواهد داشت .

اگر عضوی شرایط عضویت در شرکت تعاونی را نداشته باشد از شرکت تعاونی اخراج می شود ضمناً اگر هر عضو مقررات اساسنامه و سایر تعهدات قانونی را رعایت نکند و 2 اخطار کتبی از سوی هیئت مدیره به فاصله 15 روز دریافت کند پس از 15 روز از تاریخ اخطار دوم یا تصویب مجمع فوق العاده اخراج می شود.

روش حسابداری تشکیل شرکت های تعاونی :

هیئت موسس میزان هر سهم را معین می کند و یک حساب جاری بنام شرکت تعاونی در شرف تاسیس افتتاح می کند .

سهام اعضای تعاونی در تامین سرمایه مساوی و برابر است مگر با تصویب مجمع عمومی اعضا سهم بیشتری پرداخت نمایند که در این حالت باید حداقل و حداکثر سهام در حد تعیین شده توسط وزارت تعاونی باشد.

لازم به ذکر است که قبل از ثبت شرکت تعاونی برای انجام ثبت های حسابداری از دفتر روزنامه و کل غیر رسمی استفاده می شود تا پس از ثبت شرکت تعاونی مانده حساب ها از دفتر قبلی به دفاتر قانونی و رسمی انتقال یابد.

روش های افزایش سرمایه:

1. افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید
2. افزایش سرمایه از طریق بالا بردن ارزش اسمی سهام موجود
3. افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته ها

وظایف مجمع عمومی که بالاترین رکن در شرکت های تعاونی است به شرح زیر می باشد :

• انتخاب هیئت مدیره و بازرسان
• رسیدگی به صورت های مالی و تصمیم گیری در قبال آنها
• تعیین برنامه و خط مشی ها و تصویب بودجه جاری
• تصمیم گیری در ارتباط با تقسیم سود و ذخایر

وظایف مجمع عمومی فوق العاده:

• تغییر در مواد اساسنامه
• افزایش یا کاهش سرمایه
• انحلال یا ادغام با شرکت تعاونی دیگر

روشهای افزایش سرمایه:

1 – افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید:

• فروش سهام جدید به همان ارزش اسمی موجود در سهام قدیم
• فروش سهام جدید به ارزش منصفانه

2 – افزایش سرمایه از طریق بالا بردن ارزش اسمی سهام موجود:

در این حالت سهام قبلی باطل می گردد و سهام با ارزش اسمی جدید به اعضا تحویل می شود و اعضا بایدکه مابه التفاوت سهام را به حساب شرکت واریز نمایند.

3 – افزایش سرمایه از محل سود انباشته

نکته :

در شرکتهای تعاونی و در زمان افزایش سرمایه از محل اندوخته قانونی، حداکثر تا 50 %اندوخته قانونی قابل انتقال به سرمایه می باشد در صورتی که در شرکتهای سهامی انتقال اندوخته قانونی به سرمایه مجاز نمی باشد.

کاهش سرمایه:

1 – کاهش سرمایه به علت خروج اعضا

نکته :

چنانچه مبلغ پرداختی به عضو خارج شده کمتر از ارزش اسمی سهام وی باشد حساب اعضا بابت تجدید ارزیابی حسب مورد بستانکار می شود.

2 – کاهش سرمایه به دلیل زیان های وارده تقسیم سود در شرکتهای تعاونی:

سود خالص پس از کسر مالیات متعلقه به ترتیب زیر تخصیص می یابد:

1 – حداقل 5 %سود خالص با تصویب مجمع عمومی به حساب اندوخته قانونی منظور می شود و تا هنگامی که اندوخته مذکور به میزان 25 %معدل سرمایه 3 سال آخر شرکت برسد الزامی است.

2 – حداکثر 5 %سود خالص با تصویب مجمع عمومی به عنوان اندوخته احتیاطی منظور می شود.

3 – معادل 4 %سود خالص به عنوان حق تعاون و آموزش به حساب صندوق تعاون واریز می شود.

4 – تخصیص درصدی از سود خالص توسط مجمع عمومی به عنوان پاداش اعضای شاغل (مدیران ، کارکنان، بازرسان) در نظر گرفته شود.

5 – پس از تخصیص کلیه اقلام فوق باقی مانده سود :

• در شرکت های تعاونی تولید کل مبلغ باقی مانده به نسبت سهام اعضا بین آنها تقسیم می شود.
• در شرکت های تعاونی توزیع ابتدا درصدی از باقی مانده سود به نسبت معاملات اعضا با شرکت تعاونی به عنوان مازاد برگشتی به اعضا در نظر گرفته می شود و مابقی به نسبت سهام اعضا بین آنها تقسیم می شود.

انحلال و تسویه شرکت های تعاونی :

انحلال به معنای پایان فعالیت شرکت می باشد و شرکت تعاونی در موارد زیر منحل می شود:

1. تصمیم مجمع عمومی فوق العاده
2. کاهش حد نصاب اعضا به صورتی که در طی مدت 3 ماه تعداد اعضا به حد نصاب نرسد
3. اتمام عمر فعالیت شرکت در صورتی که مجمع عمومی آن را تمدید نکرده باشد
4. عدم فعالیت بیش از یک سال بدون دلیل موجه
5. عدم رعایت قوانین و مقررات و دریافت 3 اخطار کتبی از وزارت تعاون

حسابداری عملیات تسویه:

عملیات تسویه برعهده مدیران تسویه می باشد و در این مورد لازم به ذکر است که بعد از افتتاح حساب سود و زیان تسویه مراحل تسویه به ترتیب زیر صورت می گیرد:

1. فروش دارایی ها و وصول مطالبات
2. پرداخت بدهی ها
3. پرداخت هزینه های تسویه
4. توزیع وجوه مانده بین اعضا