تفاوت حقوق خالص و ناخالص چیست؟

تفاوت حقوق خالص و ناخالص چیست؟ در حوزه حقوق و حقوق‌دانی، دو مفهوم مهم و کلان به نام حقوق خالص و حقوق ناخالص وجود دارند که نقش حیاتی در شناخت و تفکر درباره نظام حقوقی دارند. این دو مفهوم، در بسیاری از امور حقوقی و قانونی، از جمله تعهدات مدنی، مسئولیت‌های قراردادی و کیفری، به عنوان اصولی که به تدریج تکوین یافته‌اند، به کار می‌روند.

حقوق خالص به تعبیری ساده، حقوقی است که به سادگی و بدون هیچگونه محدودیت یا شرطی قابل استفاده و اجرا هستند. در واقع، حقوق خالص مرتبط با حقوق اصلی افراد بوده و آن‌ها را از هرگونه تعهد و محدودیتی مستثنی می‌نمایند.

از سوی دیگر، حقوق ناخالص به دسته‌ای از حقوق اطلاق می‌شود که در طول زمان و به دلیل تداخل با حقوق دیگر یا مواجه شدن با موقعیت‌های خاص، می‌توانند تحت تأثیر محدودکننده‌ای قرار گیرند. به عبارت دیگر، حقوق ناخالص در برابر موارد خاصی که با آنها مواجه می‌شوند، محدودیت‌هایی دارند.

تفاوت حقوق خالص و ناخالص چیست، این دو مفهوم مباحث حیاتی در دادگستری و حقوق است که در بسیاری از حوزه‌های حقوقی مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله در حوزه تجارت، مسائل مالی، قراردادها، مسئولیت‌ها و تعهدات مختلف.

با توجه به اهمیت وسیع این دو مفهوم، تفهیم دقیق و درست آن‌ها از اساسی‌ترین نیازهای هر دانشجو و حقوق‌دان می‌باشد. در ادامه مقاله، به بررسی تفاوت حقوق خالص و ناخالص چیست پرداخته خواهد شد.

تفاوت حقوق خالص و ناخالص چیست

تفاوت حقوق خالص و ناخالص در میزان کسورات است. حقوق ناخالص بدون در نظر گرفتن هیچ کسری صادر می‌شود. یعنی بیمه، مالیات، جریمه، کم کاری و هیچ چیز دیگری روی حقوق ناخالص تاثیر نمی‌گذارد. در عوض تمام تاثیر این کسورات روی حقوق خالص دریافتی است.

حقوق ناخالص، همان مبلغی است که یک کارمند یا کارگر پس از کار کردن در یک دوره مشخص زمانی، دریافت می‌کند. این دریافتی شامل حقوق توافق شده، نکات ذکر شده و همچنین پاداش‌ها و کمیسیون‌ها است. لازم است بدانید که حقوق ناخالص همیشه از حقوق خالص دریافتی بیشتر است.

حقوق خالص، همان مبلغی است که یک کارمند یا کارگر پس از انجام و اعمال کسرهای قانونی دریافت می‌نماید. در حالت معمول می‌توان گفت که این میزان از حقوق، همان رقمی است که در قسمت مبالغ دریافتی کارمندان و یا در فیش حقوقی آن‌ها درج و ثبت می‌گردد.

انواع کسورات حقوق

• مالیات بر درآمد حقوق
• حق بیمه تامین اجتماعی
• حق بیمه تکمیلی
• سایر کسورات قانونی

مثال

فرض کنید یک کارمند با حقوق پایه 10 میلیون تومان در ماه، 2 میلیون تومان حق بیمه تامین اجتماعی و 1 میلیون تومان مالیات بر درآمد حقوق پرداخت می‌کند. در این صورت، حقوق ناخالص این کارمند 13 میلیون تومان و حقوق خالص آن 10 میلیون تومان خواهد بود.

قوانین و مقررات کسورات حقوق و دستمزد

در متن بالا در مورد تفاوت حقوق خالص و ناخالص چیست توضیح داده شد در ادامه به قوانین و مقررات حقوق و دستمزد می پردازیم. به طور کلی، کسورات حقوق و دستمزد به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• کسورات قانونی: کسوراتی که بر اساس قوانین و مقررات، از حقوق و دستمزد کسر می‌شود.
• کسورات توافقی: کسوراتی که بر اساس توافق بین کارفرما و کارگر، از حقوق و دستمزد کسر می‌شود.

کسورات قانونی

کسورات قانونی شامل موارد زیر است:

• بیمه اجتماعی: کارفرما موظف است سهم خود و سهم کارگر را از حقوق و دستمزد کارگر کسر کند و به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.
• مالیات بر درآمد حقوق: کارفرما موظف است مالیات بر درآمد حقوق کارگر را از حقوق و دستمزد وی کسر کند و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.
• بدهی کارگر به صندوق اجرا: در صورتی که کارگر به شخصی بدهی داشته باشد و این مبلغ را به او نپردازد و فرد طلبکار به دادگاه شکایت کند، دادگاه برای وصول طلب حکم می‌دهد که مبلغ از حقوق کارگر کسر گردد.
• حق بازنشستگی در بخش دولتی مشمول نظام اجرائیات (حکم قضایی): در صورتی که کارگر در بخش دولتی مشغول به کار باشد و مشمول نظام اجرائیات باشد، مبلغ حق بازنشستگی وی به عنوان کسورات قانونی از حقوق وی کسر می‌شود.

کسورات توافقی

کسورات توافقی شامل موارد زیر است:

• بیمه تکمیلی: در صورتی که کارفرما و کارگر توافق کنند، کارفرما می‌تواند سهم بیمه تکمیلی کارگر را از حقوق وی کسر کند و به شرکت بیمه پرداخت کند.
• اقساط وام مسکن: در صورتی که کارگر از بانک وام مسکن دریافت کند، می‌تواند اقساط وام را از حقوق خود کسر کند.
• اقساط وام ضروری: در صورتی که کارگر از شرکت محل کار خود وام ضروری دریافت کند، می‌تواند اقساط وام را از حقوق خود کسر کند.
• بدهی کارگر به شرکت تعاونی: در صورتی که کارگر به شرکت تعاونی محل کار خود بدهی داشته باشد، می‌تواند اقساط بدهی را از حقوق خود کسر کند.
• مساعده: در صورتی که کارفرما به کارگر مساعده پرداخت کند، می‌تواند در ماه‌های بعد، مساعده را از حقوق کارگر کسر کند.
• پیش پرداخت ها: در صورتی که کارفرما به کارگر پیش پرداخت حقوق پرداخت کند، می‌تواند در ماه‌های بعد، پیش پرداخت را از حقوق کارگر کسر کند.
• پس انداز سهم کارگر یا کارمند: در صورتی که کارگر یا کارمند تمایل داشته باشد بخشی از حقوق خود را پس انداز کند، می‌تواند این مبلغ را از حقوق خود کسر کند.
• حق عضویت ها: در صورتی که کارگر یا کارمند تمایل داشته باشد عضو اتحادیه یا انجمنی شود، می‌تواند حق عضویت را از حقوق خود کسر کند.
• صندوق تعاون، انجمن ها و صندوق ذخیره کارکنان دولت: در صورتی که کارگر یا کارمند عضو صندوق تعاون، انجمن یا صندوق ذخیره کارکنان دولت باشد، می‌تواند سهم خود را از حقوق خود کسر کند.

کارفرمایان موظف هستند کسورات قانونی را از حقوق و دستمزد کارگران کسر کنند و به سازمان‌های ذی‌ربط پرداخت کنند. همچنین، کارفرمایان باید کسورات توافقی را نیز در صورت توافق با کارگران، از حقوق و دستمزد آنها کسر کنند.

محاسبه آنلاین حقوق و دستمزد (حقوق خالص و ناخالص)

برای محاسبه آنلاین حقوق و دستمزد (حقوق خالص و ناخالص)، می‌توانید از ماشین حساب‌های آنلاین مختلفی استفاده کنید. این ماشین حساب‌ها معمولاً اطلاعات زیر را از شما درخواست می‌کنند:

• حقوق پایه: مبلغی که کارفرما به عنوان حقوق پایه به کارمند پرداخت می‌کند.
• مزایا: مزایایی که کارفرما به کارمند پرداخت می‌کند، مانند کمک هزینه مسکن، کمک هزینه بن، حق اولاد و …
• پاداش‌ها: پاداش‌هایی که کارفرما به کارمند پرداخت می‌کند، مانند پاداش پایان سال، پاداش عملکرد و …
• کسورات قانونی: کسورات قانونی که از حقوق کارمند کسر می‌شود، مانند بیمه تامین اجتماعی، مالیات بر درآمد حقوق و …

پس از وارد کردن اطلاعات مورد نیاز، ماشین حساب آنلاین حقوق و دستمزد، حقوق خالص و ناخالص کارمند را محاسبه می‌کند.

روش محاسبه حقوق خالص و ناخالص به صورت دستی

اگر تمایل دارید حقوق خالص و ناخالص خود را به صورت دستی محاسبه کنید، می‌توانید از فرمول‌های زیر استفاده کنید:

حقوق ناخالص

حقوق ناخالص = حقوق پایه + مزایا + پاداش‌ها

حقوق خالص

حقوق خالص = حقوق ناخالص - کسورات قانونی

مثال

فرض کنید حقوق پایه یک کارمند 10 میلیون تومان، مزایای وی 5 میلیون تومان، پاداش‌های وی 2 میلیون تومان و کسورات قانونی وی 2 میلیون تومان است.

در این صورت، حقوق ناخالص این کارمند 17 میلیون تومان و حقوق خالص وی 15 میلیون تومان خواهد بود.

حقوق ناخالص = 10 میلیون تومان + 5 میلیون تومان + 2 میلیون تومان = 17 میلیون تومان

حقوق خالص = 17 میلیون تومان – 2 میلیون تومان = 15 میلیون تومان

نکات مهم

• حقوق پایه و مزایا، معمولاً توسط کارفرما تعیین می‌شوند.
• پاداش‌ها، معمولاً توسط کارفرما به صورت سالانه یا ماهانه پرداخت می‌شوند.
• کسورات قانونی، معمولاً توسط سازمان‌های دولتی تعیین می‌شوند.

با آگاهی از نحوه محاسبه حقوق و دستمزد، می‌توانید حقوق واقعی خود را محاسبه کنید و از حقوق خود دفاع کنید.

حقوق مشمول مالیات 1402 چقدر است؟

طبق قانون بودجه سال 1402، سقف معافیت مالیات حقوق در سال 1402 برابر با 1.200 میلیون ریال (ماهیانه معادل 100 میلیون ریال) تعیین شده است. بنابراین، درآمد ماهیانه تا سقف 10 میلیون تومان، مشمول مالیات نمی‌شود و افراد با درآمد مازاد بر این مبلغ، مالیات به صورت پلکانی و به نسبت به درآمد مشمول مالیات، محاسبه می‌شود.

جدول مالیات حقوق 1402

مثال

فرض کنید حقوق ناخالص یک کارمند 15 میلیون تومان است. کسورات قانونی این کارمند، 2 میلیون تومان است. بنابراین، حقوق خالص این کارمند 13 میلیون تومان خواهد بود.

با توجه به جدول مالیات حقوق 1402، درآمد مشمول مالیات این کارمند 3 میلیون تومان است. بنابراین، مالیات این کارمند، 300 هزار تومان خواهد بود.

کلام آخر 

در کل، حقوق خالص و ناخالص دو مفهوم اساسی در زمینه حسابداری حقوق و دستمزد هستند. حقوق ناخالص به مجموع درآمد حاصل از کار اشاره دارد بدون در نظر گرفتن کسورات مالیات و حق بیمه. از سوی دیگر، حقوق خالص نهایی‌ترین مبلغی است که هر فرد دریافت می‌کند پس از کسورات مالیات و حق بیمه از حقوق ناخالص. توانمندی در تفاوت و محاسبه دقیق این دو مفهوم برای حسابداران بسیار حائز اهمیت است تا بتوانند فیش حقوقی را به درستی صادر کنند و به فرد دریافت کننده اطلاع دقیقی از میزان درآمد خود بدهند.