مفاهیم اولیه حسابداری

تعریف حسابداری

حسابداری دانشی است که با بکارگیری آن اطلاعات مربوط به معاملات و عملیاتی مالی و رویدادهای دارای اثر مالی بر یک موسسه، جمع آوری، تجزیه و تحلیل، اندازه گیری، ثبت، طبقه بندی، تجمیع و تلخیص و گزارش می شود.

انواع موسسه از نظر نوع فعالیت :

1ـ موسسات خدماتی

2ـ موسسات بازرگانی

3ـ موسسات تولیدی

1 – موسسات خدماتی : موسساتی هستند که خدماتی را به مشتریان عرضه و در ازای آن کارمزد یا حق الزحمه دریافت میکنند.

2 – موسسات بازرگانی : موسساتی هستند که به خرید و فروش نوعی خاص و یا انواعی از مواد خام و فراورده ها و یا کالای ساخته شده اشتغال دارند. مانند تمامی فروشگاههای کالا و لوازم خانگی و یا سایر موارد مشابه .

3 – موسسات تولیدی: موسساتی هستند که کالاهای مصرفی یا با دوام را با بکار گرفتن سرمایه و نیروی انسانی و با استفاده از ابزار و ماشین آلات و تجهیزات تولید می نمایند و تولیدات خود را به موسسات بازرگانی یا مستقیما به مصرف کنندگان می فروشند.

استفاده کنندگان از اطلاعات و نتایج حسابداری:

1 – استفاده کنندگان درون سازمانی

2 – استفاده کنندگان برون سازمانی

1 – استفاده کنندگان درون سازمانی : هیأت مدیره و مدیر عامل و مدیران اجرایی و سرپرستان عملیات یک موسسه استفاده کنندگان درون سازمانی می باشند.

2 – استفاده کنندگان برون سازمانی: هر فرد و یا مراجع ذی نفع که حق دریافت اطلاعات مالی از یک موسسه را دارد و بر مبنای آن اطلاعات با موسسه داد و ستد کرده و درباره آن موسسه قضاوت و تصمیم گیری می کند. استفاده کننده برون سازمانی می باشد .

که می توان : به سرمایه گذاران، اعطاء کنندگان وام و اعتبار، فروشندگان، مشتریان، کارکنان دولت به عنوان استفاده کنندگان برون سازمانی اشاره نمود.

رشته های تخصصی حسابداری کدامند؟ شاخه های فنی حسابداری به شرح ذیل می باشد:

1ـ حسابداری مالی

2ـ حسابداری صنعتی

3ـ حسابداری مدیریت

4ـ حسابداری دولتی

5ـ حسابرسی

6ـ حسابداری مالیاتی

حسابداری مالی چیست؟

سیستم حسابداری مرتبط با موسسات بازرگانی و انتفاعی که در واقع با استفاده از این روش می توان نتایج حاصله از فعالیت بازرگانی موسسات را در قالب صورتهای مالی خلاصه و قابل استفاده نمود را حسابداری مالی گویند.

در حسابداری مالی بحث تجارت و بازرگانی می باشد حال تجارت می خواهد مربوط به یک موسسه و یا شرکت تک صاحبی و خواه مربوط به یک موسسه یا شرکت سهامی با صاحبان سرمایه باشد آنچه که مسلم است برای آن که بتوان نتایج حاصله را در قالب صورت مالی آورد استفاده از سیستم حسابداری مالی می باشد.

حسابداری صنعتی چیست؟

فعالیت بازرگانی تنها در قالب داد و ستد نمی تواند باشد بلکه تولید و استفاده، از منابع و مواد اولیه و تبدیل آن به کالا و فروش محصولات  نیز نیاز به ثبت و ضبط و نگهداری حسابها دارد و برای آنکه بتوان اطلاعات مالی حاصله را به درستی خلاصه نمود باید از سیستم حسابداری صنعتی استفاده کرد .

یعنی در واحدهای تولیدی باید قیمت تمام شده محصولات را با در نظر گرفتن هزینه مواد مصرف شده و دستمزد پرداختی برای تبدیل آن به کالا و هزینه ماشین آلات مورد استفاده در تولید را با استفاده از قسمت های حسابداری مشخص نمود. که این روشهای خاص حسابداری را در تعیین قیمت تمام شده کالاهای ساخته شده حسابداری صنعتی گویند.

حسابداری مدیریت چیست؟

حسابداری مدیریت هم اطلاعات واقعی و هم اطلاعات برآوردی را برای کمک به مدیران در عملیات روزانه و برنامه ریزی عملیات آتی به کار می گیرد و با مسایل خاصی که مدیران واحد تجاری و سطوح مختلف با آن روبرو هستند سروکار دارد.

حسابدار مدیریت غالبا وظایف شناخته راه حل های مختلف و کمک برای انتخاب بهترین آنها را بر عهده دارد. برای مثال حسابدار مدیریت با مدیر امر مالی شرکت در زمینه برنامه ریزی برای تامین وجوه مالی مورد نیاز آتی و با مدیر فروش در زمینه تهیه اطلاعات لازم به منظور تعیین قیمت فروش محصولات جدید همکاری می کند.

حسابداری دولتی چیست؟

از زمانهای بسیار قدیم نیاز حکومتها به اطلاعات به ویژه اطلاعات مربوط به مالیات ها و خراج ها وجود داشته بنابراین با وجود گسترش روابط جهانی و بین المللی حکومتها و گسترش فعالیتهای دولتی نیاز دولتها نیز به استفاده از روشهای حسابداری که مطابق با نیازهای حکومتی و اعمال قدرت توأم باشد توسعه یافته که بطور خلاصه می توان گفت که :

حسابداری دولتی به عنوان رشته ای خاص در همین راستا تکامل یافت و حساب درآمدها و هزینه ها به سیستم پیچیده ای که شامل:

الف:  درآمدها و مخارج دستگاههای دولتی در قالب برنامه و فعالیتها

ب : اطلاعات ، صورت حسابها و گزارشهای لازم برای تصمیم گیری مدیران دولتی

ج: بررسی و کنترل صحت عمل کارگزاران امور مالی دولت

د: و در نهایت گزارشهایی از وضع اداره امور مالی کشور فراهم آورد.

حسابرس کیست و حسابرسی یعنی چه؟

نتایج فعالیت حسابداران موسسات باید برای اینکه قابل اتکاء و اعتماد باشد مورد رسیدگی حسابداران درستکار و دارای مهارت و صلاحیت تخصصی قرار گیرد تا با رسیدگی به اسناد و مدارک و حسابهای موسسه هر گونه تقلب و سوء استفاده کشف گردد .

و درستی و قابلیت قبول بودن صورتها و گزارشهای مالی موسسات بی طرفانه اعلام گردد حسابداران حرفه ای که این وظیفه را بر عهده گرفته اند را حسابرس و کاری را که انجام میدهند حسابرسی گویند.

معادله اصلی و عناصر حسابداری

معادله حسابداری که در واقع اساس حسابداری بر آن استوار است در همه حال باید برابر و مساوی باشد در غیر این صورت حسابداری صحیح انجام نپذیرفته است.

معادله حسابداری به صورت خلاصه به صورت زیر می باشد.

دارائی = بدهی + سرمایه

دارائی ها و بدهی ها و سرمایه و درآمدها و هزینه ها عناصر حسابداری می باشند که آنها را به صورت ذیل در حسابداری تعریف نموده اند.

دارائی ها:

کلیه اموال، مطالبات و سایر منابع متعلق به یک موسسه که در نتیجه معاملات ، عملیات مالی یا سایر رویدادها ایجاد شده و قابل شناسایی به پول بوده و دارای منافع آتی می باشد را دارایی گویند.

اگر بخواهیم چند دارایی اساسی را نام ببریم به موارد زیر اشاره می کنیم.

1ـ وجوه نقد

2ـ مطالبات (بدهکاران)

3ـ موجودی های جنسی و کالا

4ـ دارائی های ثابت و تجهیزات

حال هر کدام از دارائی ها را تعریف کرده و موارد دیگری از دارائی ها را که در این 4 طبقه اصلی قرار می گیرند را معرفی می کنیم.

1ـ وجوه نقد: شامل پول نقد در صندوق و چکهای بانکی و موجودی های نقد در بانکها می باشد.

2ـ مطالبات (بدهکاران): شامل بدهکاران ما و اسناد دریافتی و سفته های دریافتی ما از دیگران میباشد.

3ـ موجودی های جنسی و کالا : اجناسی است که موسسات در جریان فعالیت خود به قصد فروش یا تولید کالا یا مصرف در عملیات خود خریداری و نگهداری می کنند.

که موجودی های جنسی خود به سه طبقه تقسیم می شود:

1ـ مواد         2ـ موجودی کالا      3ـ ملزومات

4ـ دارائی های ثابت:

اموال با دوامی هستند که به قصد نگهداری بلند مدت خریداری و یا ساخته شده و
در عملیات یک موسسه مورد استفاده قرار می گیرند .

نمونه های دارائیهای ثابت: زمین، ساختمان، ماشین آلات ، اثاثیه و … می باشد.

دقت کنید که هر طبقه از دارائی ها و نمونه های اشاره شده را به خوبی فرا گیرید چرا که از این به بعد در حسابداری بسیار مورد استفاده قرار می گیرند.

به عنوان مثال وقتی صحبت از خرید اثاثیه کردیم شما باید سریع متوجه شوید که :اولا  اثاثیه یک دارائی است و ثانیاً دارائی ثابت می باشد.
قبل از تعریف بدهی ها همیشه این را مد نظر داشته باشید که بدهی ها با بدهکاران که یک نوع دارائی میباشد فرق دارد و این دو را با هم تداخل نکنید.

بدهی ها:

تعهداتی است که یک موسسه در مقابل اشخاص و موسسات دیگر دارد و از معاملات و رویدادهای گذشته ناشی شده اند و باید با پرداخت پول یا تحویل کالا یا انجام خدمات یا انتقال سایر اقلام  دارائیها تسویه گردند.

موسسات برحسب نوع و حجم فعالیت و معاملات خود بدهی های گوناگون دارند. نمونه های زیر می تواند از بدهی های یک موسسه باشد.

1ـ بستانکاران

2ـ اسناد پرداختی

3ـ وام ها

بستانکاران یعنی چه؟ بستانکاران تعهدات یک موسسه است که در اثر خرید نسیه اموال، کالا  و خدمات از اشخاص و موسسات دیگر ایجاد شده است.

اسناد پرداختنی یعنی چه؟ بدهی های ناشی از معاملات یک موسسه که در مقابل آن سند تجاری نظیر سفته یا برات صادر شده است، اسناد پرداختنی گویند.

وام چیست؟ مبالغی که یک موسسه از بانکها و موسسات اعتباری یا سایر اشخاص و موسسات استقراض و به موجب قرارداد یا اسناد تجارتی مبادله شده، تعهد می کند که اصل و فرع (بهره) آن را در موعد معین یا به اقساط بپردازد وام می نامند.

حال که تعریف بدهی ها را یاد گرفتیم اگر گفته شود که ما یک سفته صادر کرده ایم به یقین متوجه خواهید شد که این سفته جزء بدهی های ما و در طبقه اسناد پرداختنی قرار خواهد گرفت.

سرمایه :

حق مالی صاحب یا صاحبان سرمایه یک موسسه نسبت به دارائی های آن موسسه را سرمایه گویند و یا در واقع با کسر کردن بدهی های یک موسسه از کل دارائی ها آن موسسه سرمایه بدست خواهد آمد.

یعنی اگر ما بدهی های خود از دارائیهایمان پرداخت کنیم هر چه باقی ماند سرمایه ما است.

درآمد چیست؟

درآمد بهای کالای فروش رفته، یا خدمات انجام شده برای مشتریان و نتایج سایر فعالیتهای عادی یک موسسه در یک دوره مالی که به تحصیل وجه نقد یا افزایش سایر دارائیها و یا کاهش بدهیها منجر می شود گویند.

هزینه چیست؟

شرکتها و موسسات برای اداره امور و انجام دادن فعالیتهای مربوط به کسب درآمد مخارجی نظیر خرید مواد و کالا و پرداخت دستمزد، اجاره، آب و برق و غیره انجام می دهند که باعث خروج وجه نقد یا کاهش سایر دارائی ها و یا افزایش بدهی ها موسسه می گردد که به آن مخارج واقع شده که منافع آتی ندارد هزینه گویند.